Zowel de Wet verplichte geestelijke gezondheid (Wvggz) als de Wet zorg en dwang (Wzd), ingevoerd per januari 2020, hebben belangrijke bewegingen in gang gezet maar zijn ook lastig toe te passen. Dat hangt samen met de inhoud van beide wetten, maar ook met de impact van de coronacrisis en knelpunten in de organisatie en bemensing van de zorg. Dat blijkt uit de eerste fase van de evaluatie van beide wetten. Het Trimbos-instituut en het Amsterdam UMC voerden deze fase van de evaluatie uit. Dit deel van de evaluatie bevat 43 aanbevelingen ter verbetering.
Evaluatie van de implementatie en uitvoerbaarheid
Beide wetten regelen de mogelijkheid om gedwongen zorg toe te passen en worden in twee fasen geëvalueerd. De eerste fase van de evaluatie, gericht op de implementatie en uitvoerbaarheid van beide wetten, is nu afgerond. In de volgende fase zullen een aantal onderwerpen nader worden uitgediept. Het rapport over de tweede fase van de evaluatie verschijnt medio 2022.
Belangrijke bewegingen in gang gezet
De evaluatie laat zien dat beide wetten allerlei vormen van samenwerking tussen ketenpartners stimuleren. Ook wordt er meer nagedacht over de motivering van gedwongen zorg in concrete situaties en naar mogelijkheden voor op- en afschaling. Met name bij de Wvggz wordt er systematischer gekeken naar wensen en voorkeuren van de betrokkene. En bij de Wzd zijn nieuwe mogelijkheden ontstaan voor cliëntondersteuning door de cliëntenvertrouwenspersoon.
Knelpunten in de uitvoerbaarheid
Uit de evaluatie komen de volgende knelpunten naar voren:
Er zijn onvoldoende mogelijkheden om soepel te schakelen tussen beide wetten
Dat sprake is van twee wetten roept in de praktijk de nodige problemen op. De systemen van beide wetten verschillen nogal van elkaar, terwijl in de praktijk een Wvggz-betrokkene regelmatig Wzd-zorg nodig heeft en omgekeerd. Er zijn nog niet voldoende mogelijkheden om soepel te kunnen ‘schakelen’ tussen beide wetten.
Er is een sterke stijging van de regeldruk
In de beleving van de zorgverleners hebben de wetten tot een sterke stijging van de regeldruk geleid en ligt het accent te veel op formele vereisten en op ‘vastleggen en verantwoorden’.
De ingewikkelde wetgeving zorgt voor kennislacunes
Door de ingewikkeldheid van beide wetten bevat de kennis over de wetgeving bij professionals die de Wvggz en de Wzd moeten uitvoeren nog tal van lacunes. Betrokken zorgverleners zijn lang niet altijd op de hoogte van de inhoud van de wet of denken soms dat de wet van toepassing is terwijl dat niet het geval is of omgekeerd.
Belangrijke doelstellingen van de wetgeving nog niet gerealiseerd
Anders dan de bedoeling, wordt nog weinig gebruik gemaakt van de mogelijkheden van ambulante dwangbehandeling om een gedwongen opname te voorkomen. Ook is het nog onduidelijk of de rechtspositie van de cliënt door beide wetten voldoende is verbeterd. Daarnaast worden de wettelijke mogelijkheden om recht te doen aan de wensen en voorkeuren van cliënten, nog niet ten volle benut.
Relatie met de Wet forensische zorg
Door de in 2019 van kracht geworden Wet forensische zorg (Wfz) kan ook de strafrechter besluiten tot gedwongen zorg op basis van de Wvggz of de Wzd. De relatie tussen de genoemde wetten roept eigen vragen en problemen op. Bijvoorbeeld als het gaat om cliënten die extra beveiliging nodig hebben. Dat kunnen zorgaanbieders op grond van de Wvggz en de Wzd niet altijd bieden.
Aanbevelingen om implementatie en uitvoerbaarheid te verbeteren
Op de geconstateerde knelpunten zijn 43 aanbevelingen geformuleerd, gericht aan de wetgever, de overheid en de veldpartijen. Om zo uitvoerbaarheid van beide wetten te verbeteren. De aanbevelingen gaan onder meer over het verbeteren van de kennis bij professionals en het screenen van de wetten op onnodige administratieve belasting. Er zijn aanbevelingen voor het vereenvoudigen van de informatievoorziening aan cliënten, voor het schrappen van de hoorplicht van de burgemeester bij de crisismaatregel, op het verhelderen van de in de wetgeving genoemde vormen van gedwongen zorg en op het verbeteren van de mogelijkheden om te kunnen schakelen tussen beide wetten.
Over de evaluatie
Onderzoekers van Amsterdam UMC en het Trimbos-instituut onderzoeken in opdracht van ZonMw hoe de Wvggz en de Wzd functioneren. Beide wetten hebben een relatie met de Wfz. De evaluatie van de Wfz wordt uitgevoerd door het WODC.
Meer informatie?
* ZonMw-programma Evaluatie Regelgeving
* ZonMw-project Evaluatie Wvggz en Wzd
* Rapport Eerste evaluatie Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg en Wet zorg en dwang, deel 1
Bron: ZonMW
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijffomulier, Opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
