Alleen praten met een therapeut is niet voldoende. Soms is een meer zintuiglijke benadering beter om bijvoorbeeld zelfgevoel te versterken of weerstand weg te nemen. Omgang met paarden kan daarbij helpen. Die hebben de eigenschap om exact te spiegelen wat menselijke lichaamstaal toont. Zij zien feilloos of iemand authentiek is.
Al veel langer zetten behandelaars met succes dieren, met name paarden, in bij de zorg. In binnen- en buitenland komt er steeds meer wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit daarvan. Op 12 juni promoveerde Géza Kovács aan de Open Universiteit met zijn proefschrift The Additional Effect of Equine Assistance in Short Term Psychodynamic Psychotherapy for Patientsen with trauma-associated personality problems. Dat is een hele mond vol. Kovács onderzocht de inzet van paarden in psychotherapie bij volwassenen met psychische klachten die voortkomen uit ingrijpende jeugdervaringen. Hij richtte zich op volwassenen die psychische hulp zochten voor uiteenlopende klachten, zoals angst en depressie. Hij vergeleek een groep die paardtherapie volgde met een controlegroep die reguliere psychotherapie kreeg zonder paarden.
Brand in Volendam
Ook Kovács is hier al veel langer mee bezig, zo legt hij uit. “Het is gestart in 2001, na de brand in café ’t Hemeltje in Volendam. Veel nabestaanden kampten met existentiële vragen en overlevingsschuld. De reguliere ggz had daar geen goed antwoord op. We zagen dat de aansluiting met de patiënt moeilijk te vinden was.”
Zintuiglijkheid
Omgang met paarden – in een veilige, natuurrijke en prikkelarme omgeving – kan dan helpen, zo ontdekten Inge Umbgrove en Géza Kovács. Dat is eigenlijk logisch. Paarden zijn sociale dieren met instinctief kuddegedrag. In de kudde heeft elk paard zijn of haar eigen rol en ze stemmen continu met elkaar af. Ze zijn dus experts in non-verbaal gedrag en dat zijn ze ook in hun interactie met mensen. Bovendien: paarden hebben de eigenschap om exact te spiegelen wat menselijke lichaamstaal toont. Ze zien feilloos of er discrepantie is tussen denken en voelen, met andere woorden: of iemand al dan niet authentiek is. Géza Kovács: “De veilige setting die ontstaat in de interactie met het paard, maakt dat patiënten nabijheid durven te verkennen en de relatie tussen stress, lichamelijke gewaarwordingen en emoties beter leren begrijpen. De therapie grijpt in op de wat vroegere lagen in onze ontwikkeling, met name door de zintuiglijkheid ervan: het aanraken, de bewegingen van het paard.”
Rainbow Ranch
Om heel intensief aan het werk te kunnen met patiënten, startten Umbrove en Kovács de Rainbow Ranche in de Spaanse Pyreneeën. (Inmiddels zijn de werkzaamheden verplaatst naar Frankrijk.) Géza Kovács: “Voor een aantal patiënten hebben we een intensieve module. Die duurt meestal een week. Daarna is er een minder intensief traject in Nederland. Het voordeel van zo’n week op locatie is dat je achter elkaar door kunt gaan met belangrijke thema’s: veel buiten in de natuur en veel met dieren aan de gang. Daar wordt de grootste winst gemaakt. Dat zien we ook in dit onderzoek.”
Driehoeksverhouding
Tijdens zo’n week gaat de patiënt fulltime aan de slag met de trainer, de therapeuten en de dieren. Ze gaan als het ware een driehoeksverhouding aan. “Een regiebehandelaar monitort het traject op een afstandje”, legt Kovács uit. “Die is dus echt onderdeel van het behandelteam. Hij of zij neemt de rol op zich van uitlegger waardoor de patiënt goed begrijpt wat er gebeurd. Die zorg voor het cognitieve deel. Terwijl de behandelaar die met de patiënt en het paard aan de gang is de ervaringen deelt en emotioneel ondersteunt. Zo sluiten ze samen aan op beide hersenhelften.” Na het intensieve deel, volgt een traject met regelmatige behandelingen in Nederland. Dat gebeurt bijvoorbeeld door het team van Spel Psychologen Putten, waar Géza Kovács deel van uitmaakt. Zij hebben speciale voorzieningen in Putten waar patiënten beschermd en in alle rust kunnen oefenen met paarden.
Zelfgevoel
De paard-ondersteunde therapie – ook wel ESTPP: Equine assisted Short Term Psychodynamic Psychotherapy – zorgt voor vooruitgang in klachten op het gebied van hechting en persoonlijkheid, legt Kovács uit. “Er zijn twee dingen die opvallen. Het zelfbeeld of zelfvertrouwen wordt versterkt. Daarnaast zien we dat het een goede ingang is voor mensen die weerstand hebben of zich moeilijk openstellen voor verandering.” De algemene conclusie uit het onderzoek is dat het, afgezet tegen reguliere behandeling, even goed werkt. Er zijn geen significante verschillen te zien in afname van traumaklachten. Maar dat is blijkbaar niet waar het om gaat, zegt Géza Kovács. ‘In veel onderzoeken wordt vanuit een medisch model gekeken naar psychotherapie: het oplossen van klachten. Bij deze patiëntengroep gaat het veel meer om het versterken van het zelfgevoel.” In die zin is ESTPP een waardevolle toevoeging binnen het behandelarsenaal van therapeuten, zo concludeert de onderzoeker. Met name voor patiënten met een hoog klachtenniveau, weinig vertrouwen in reguliere psychotherapie of sterke veranderingsweerstand, kan paard-ondersteunde behandeling nuttig zijn. Maar dat vraagt wel om meer onderzoek.
-
Foto: Mireille den Hoed
-
Lees ook:
’Horsepower’ helpt veteranen PTSS-klachten te verminderen
’Therapie met dieren is geen vaag gedoe, maar evidence based behandeling’ - interview met Nienke Endenburg
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijfformulier, opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.