Het aantal online interventies neemt in rap tempo toe. Zozeer zelfs, dat het niet (meer) opmerkelijk is als er een onderzoek gepubliceerd wordt, dat aantoont dat een specifieke interventie werkzaam is. De meeste online interventies (en daarmee de onderzoeken) richten zich op één specifieke doelgroep, met één specifieke klacht of diagnose. Daarmee komen mensen met te weinig klachten voor een ’echte’ diagnose, of met ’transdiagnostische’ klachten, niet aan bod.
Daarnaast komen psychische problemen vaak voor in de adolescentie, terwijl voor hen de toegang tot effectieve behandelingen beperkt is. Zweedse onderzoekers ontwierpen daarom een korte, online emotieregulatietherapie, vooral gericht op jongeren: the Primary Care Online Emotion-Regulation Treatment (POET). Ze gingen er daarbij van uit dat inadequate strategieën voor emotieregulatie een (deel-)oorzaak zijn van een breed scala aan psychische problemen. Daarmee zou het reguleren van emoties een onderliggend doel moeten zijn in meerdere psychologische interventies.
Het recent gepubliceerde Zweeds klinisch onderzoek over deze online interventie laat zien dat het een veelbelovende oplossing kan zijn in de eerstelijnszorg.
De methode POET
Met POET moet het vermogen van adolescenten om emoties te reguleren verbeteren door middel van zes modules. De modules richten zich op psycho-educatie over emoties en vaardigheidstraining in emotieregulatiestrategieën. Ouders nemen deel aan een online cursus die vaardigheidstraining bood om de adolescent te ondersteunen bij het gebruik van meer adaptieve en minder niet-adequate strategieën voor emotieregulatie.
De theoretische basis van POET is het Extended Process Model of Emotion Regulation. Dit model beschrijft de emotiegenererende sequentie en vier verschillende families van strategieën die worden gebruikt om emoties te reguleren: situationele, aandachts-, cognitieve en responsmodulatie.
POET bouwt voort op de online Emotion Regulation Individual Therapy for Adolescents (IERITA), gericht op jongeren met niet-suïcidale zelfbeschadiging; IERITA is ontwikkeld en geëvalueerd door de huidige onderzoeksgroep.
Het onderzoek
In de enkelblind gerandomiseerde klinische trial, uitgevoerd tussen oktober 2022 en juli 2023, werden 30 jongeren tussen 12 en 17 jaar met psychische klachten en hun ouders betrokken. De deelnemers werden willekeurig toegewezen aan zes weken van ofwel een online, door een therapeut begeleide emotieregulatietherapie, ofwel een actieve controlegroep die bestond uit ondersteunende online behandeling zonder specifieke therapeutische technieken.
De belangrijkste doelen van het onderzoek waren het testen van de haalbaarheid en acceptatie van de therapie, en het verkennen van de effecten op symptoomverlichting en verbetering van emotieregulatie.
Het onderzoek
Vanwege de Zweedse situatie werd gekozen voor een actieve controlegroep. De controlegroep bootste ondersteunende therapie na, een gevestigde vergelijkingsmethode in klinische studies met adolescenten. Deze groep bevatte geen actieve elementen van POET; in plaats daarvan bestond de groep uit informatie over geestelijke gezondheid en werden deelnemers aangemoedigd om te reflecteren op thema’s gerelateerd aan welzijn (bijv. school en vrienden). De ouders bij de controlegroep namen deel aan een online cursus met wekelijkse reflecties over hoe ze het welzijn van hun adolescent konden ondersteunen.
Beide groepen volgden behandelingen gedurende 6 weken in een gecombineerde behandelvorm, bestaande uit 6 online modules voor adolescenten en ouders, aangevuld met door een therapeut begeleide sessies via een videoverbinding. Beide behandelingen omvatten ondersteuning door een therapeut, inclusief feedback op modules en huiswerk. De therapeuten die de behandelingen verzorgden waren klinisch psychologen werkzaam in de Zweedse eerstelijnszorg.
Positieve resultaten in de behandelgroep
De resultaten zijn veelbelovend: de therapie bleek goed haalbaar en werd positief ontvangen door jongeren én ouders. De deelnamegraad was hoog (81% van de benaderde jongeren deed mee), en 93% daarvan voltooide de eerste nameting direct na de behandeling. Ook drie maanden later bleef 87% betrokken bij de opvolgmeting.
Belangrijker nog zijn de klinische uitkomsten. De jongeren in de emotieregulatiegroep rapporteerden direct na afloop van de behandeling significante verbeteringen in psychische klachten, waaronder angst en depressie. Daarnaast verminderden niet-helpende cognitieve copingstrategieën – zoals piekeren of zelfverwijt – en verbeterde hun algemene functioneren. Deze verbeteringen bleven ook drie maanden na afloop van de therapie behouden. De controlegroep, die enkel ondersteunende gesprekken volgde, liet geen significante veranderingen zien.
Acceptatie en tevredenheid
De therapie werd niet alleen als effectief, maar ook als geloofwaardig en prettig ervaren. Zowel jongeren als ouders gaven hoge scores op de Cliënttevredenheidsvragenlijst (CSQ-8), met gemiddelden tussen de 20 en 25 punten (op een maximum van 32).
Kanttekeningen bij het onderzoek
Hoewel de bevindingen veelbelovend zijn, wijzen de onderzoekers zelf ook op enkele beperkingen. De steekproef was klein, slechts 30 deelnemers en bestond grotendeels uit meisjes (93%). Daarbij was de randomisatieprocedure niet gestratificeerd, wat wil zeggen dat bij het willekeurig toewijzen van de deelnemers aan de behandelgroep of de controlegroep geen rekening is gehouden met bepaalde kenmerken van de deelnemers, zoals leeftijd, geslacht of ernst van de klachten. Het kan daardoor gebeuren dat er toevallig ongelijkheden ontstaan tussen de groepen.
Bovendien had het merendeel van de deelnemers zichzelf aangemeld, wat mogelijk leidt tot een vertekende selectie.
Ten slotte maakt het gebruik van een actieve controlegroep (in plaats van een standaardbehandeling of wachtlijst) het lastig om de volledige effectiviteit van de interventie in context te plaatsen
Ondanks deze beperkingen toont het onderzoek volgens de onderzoekers aan dat een korte, digitale, transdiagnostische emotieregulatietherapie haalbaar en effectief kan zijn binnen de eerstelijnszorg.
Vervolgonderzoek met grotere en gevarieerdere steekproeven is nodig, maar de eerste stap naar laagdrempelige, online hulp voor jongeren met psychische problemen is hiermee gezet.
Katja Sjöblomt et all: Online Transdiagnostic Emotion Regulation Treatment for Adolescents With Mental Health ProblemsA Randomized Clinical Trial Jamanetworkopen.2025.14871
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijfformulier, opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
