José Hoekstra over haar boek ’Vleugels, psychose als weg naar volledig mens zijn’.
Ergens in Bakkum heb ik afgesproken met José Hoekstra om in gesprek te gaan over haar boek ‘Vleugels, Psychose als weg naar volledig mens zijn’. José beschrijft hierin haar ervaringen met psychose en de spirituele weg naar heling en herstel die zich vervolgens aandiende. In een aantal korte hoofdstukken geeft ze in heldere taal weer wat ze heeft doorstaan en wat ze heeft geleerd. Het is een volstrekt eigen verhaal waarin ze op nuchtere wijze haar weg tot spiritualiteit weet te omschrijven die door de psychoses die ze doormaakte uiteindelijk leidde tot het gevoel ‘volledig mens’ te zijn. “Nu gaat het goed” zegt ze als ik haar vraag hoe het nu met haar is. Ze is blij dat haar boek hier tussen ons op tafel ligt. Een deadline die ze aanvankelijk moest halen bleek een bijna onoverkomelijke hindernis die leidde tot een tijdelijke terugval. Ze wist met steun van haar begripvolle uitgever het boek te voltooien. Waarmee duidelijk wordt dat kwetsbaarheid en daarmee leren omgaan voor José inmiddels een bekende weg is. Met die vaardigheden kan José inmiddels weer andere ervaringsdeskundigen op weg helpen als vrijwilliger bij ‘De Hoofdzaak’, een zelfregie- en herstelorganisatie voor en door mensen met een psychische kwetsbaarheid en hun naasten, gevestigd in Alkmaar. Ze is er cliëntondersteuner en geeft momenteel enkele modules in de opleiding ‘ervaringsdeskundige’ waaronder de module ‘zicht op herstel’, ‘herstelverhaal schrijven’ en ‘ervaringsdeskundige benadering’. Voor José is dit de kans om maatschappelijk te functioneren zoals ze zelf zegt, ze vertelt er met verve over.
India
Op haar 29e na een voltooide studie gaat José op reis de wereld rond, het brengt haar in Zuid Amerika en later reist ze naar door Indonesië, waar ze zich niet erg thuis voelt. Natuurlijk leg je contacten en zo raakt ze daar in gesprek met medereizigers en wordt haar gespiegeld: ‘je bent op zoek, ga mediteren’. Via Thailand komt ze terecht in India “en dat voelde goed”, zegt José. Ze komt in Dharamsala, de woonplaats van de Dalai Lama en vertrekt vervolgens naar Varanasi. Het is de heilige stad aan de Ganges, in India een heel belangrijke plaats. Ze woont er een half jaar. Ze reist door naar Bodhgaya, daar waar de Boeddha al mediterend verlichting vond, en Jose doet daar mee aan een meditatie retraite samen met andere westerlingen. “Ik kwam mediterend allerlei angsten tegen en duwde mezelf daar dan doorheen, dat had ik niet moeten doen”, vertelt José. “de paniek sloeg toe, ik raakte mezelf kwijt” In haar boek schrijft ze er beeldend over: “Op de tiende dag begon ik een enorme energie te voelen die langs mijn ruggengraat heen en weer racete, alsof ik ineens onder hoge stroom was gezet. Ik raakte in paniek, mijn darmen rommelden intens, ik wist niet meer wat ik met mezelf aan moest en zocht hulp bij de meditatieleiding.”
Hotel Siddharta
Veel later begrijpt ze dat ze een ervaring doormaakte die ‘Kundalini ontwaken’ wordt genoemd, hetgeen staat voor een volledig ontwaken van levensenergie. Het brengt haar uiteindelijk op haar spoor van spiritualiteit. Maar op het moment zelf heeft ze geen flauw idee wat er met haar gebeurt en raakt ze er vooral ernstig van in de war. Ze raakt verdwaald in zichzelf, ze plakt allerlei associaties aan elkaar die ze vervolgens als boodschap hanteert en heeft op die manier allerlei psychotische ervaringen. Na de nodige omzwervingen en angstige ervaringen komt ze opnieuw in Varanasi terecht waar ze het door de riksha-rijder aanbevolen Hotel Siddharta als een boodschap ervaart en aldaar gaat logeren. In Varanasi vind ze daarna haar vrienden terug die bij haar blijven en over haar waken tot dat ze langzaam aan over haar ervaringen kan praten en na tien dagen weer op aarde landt.
José doet intensief en gedreven haar bijzondere en enerverende verhaal. Uiteindelijk terug in Nederland worden haar ervaringen door een vriendin die psychiatrie studeert als psychose geduid “maar nog steeds had ik geen begrip wat er met me was gebeurd”. Er zullen in de loop van de volgende jaren nog regelmatig psychotische episodes volgen, een vijftien tal opnames in de GGZ inclusief plaatsingen in de isoleercel.
Pas veel later kan José sommige ervaringen plaatsen zoals grootheidswaan als de omgekeerde medaille van een negatief zelfbeeld en ‘er niet mogen zijn’ en dat is een constatering die verwijst naar haar eigen geschiedenis. Het zegt misschien ook iets over de functionaliteit van psychoses. Die komen niet zomaar uit de lucht vallen.
Voorgeschiedenis
Want het geluk kwam José niet aangewaaid. Als enig dochter van een moeder zonder partner, haar vader was voor haar geboorte vertrokken en niet meer in beeld, was ze al terugkijkend waarschijnlijk geparentificeerd geraakt in een naar eigen zeggen ietwat symbiotische relatie. Ook kon ze goed leren, werd daar als opvallend meisje op de basisschool veel mee gepest en kreeg door al die moeilijk te verwerken aspecten in haar leven steeds meer het gevoel dat ze er niet mocht zijn, niet deugde. Toen haar moeder vervolgens overleed toen José net 21 was viel een stuk van haarzelf weg. Ze kon niet rouwen, voelde zich alleen op de wereld met een kleine familie die op hun beurt erg op afstand was. Nu denkt José dat ze al jong emotioneel geblokkeerd is geraakt, ook door een vroeg trauma en een onveilige jeugd waarin ze niet heeft geleerd met haar emoties om te gaan. Daarnaast kan ze vaststellen dat er in haar familie een zekere stemmingsgevoeligheid voorkomt.
Vervolgens voelt India voor José als thuis en ontdekt ze iets waar ze vervolgens niet mee uit de voeten kan. Zoals ze zelf zegt “de doorgang naar de hemel is dunner in India” waarmee ze het voelbaar spirituele klimaat bedoelt. Het mediteren maakt veel los, op dat moment meer dan ze aankan. Maar het voelt inmiddels ook als een bestemming, ze heeft het gevoel dat ze dit leven mee moest maken om te komen tot waar ze nu is. Dat kun je karma noemen.
Hulpverlening
Voor José betekent dit tegenwoordig zoals ze zelf zegt: ”Bij een psychotische episode zoek ik wel ondersteuning van de GGZ – maar voor mijn heling, traumaverwerking – mijn hele proces eigenlijk heb ik altijd therapie buiten de GGZ gezocht.” Gelukkig signaleert ze ook dat er zaken veranderen in de GGZ. “Er wordt anders omgegaan met de cliënt die zelf mee mag denken.” Ook in het denken over psychoses is in de hulpverlening inmiddels meer plaats gekomen voor het denkbeeld dat een psychose wel degelijk een vertaling kan zijn voor iets dat verwerkt moet worden. Zelf heeft José momenteel een ‘hele goeie SPV’er waar ze erg blij mee is. Daarnaast is een ervaring zoals zij die had met Kundalini serieus, ingrijpend en niet te bagatelliseren. “Je hebt daar beslist begeleiding, hulp bij nodig. “
Na al die jaren noemt José zichzelf een ervaren psychoticus, “ik weet dat ik psychotisch ben tegenwoordig, als het zich voordoet”. Voor haar heeft het uiteindelijk ook goeie dingen gebracht. Ze schreef haar boek om een ander geluid te laten horen: er is een relatie tussen psychose en spiritualiteit. ‘psychose als weg tot volledig mens zijn’ noemt ze dat in de titel van haar boek. “De psychosen waren niet de gestoordheid. De psychosen waren de poging van mijn ziel om die gestoordheid op te heffen. Veel lotgenoten herkennen dit sterk en worden hierdoor geraakt”.
Sleutelrol
In ieder geval bracht haar weg van het uiteindelijk volwassen worden haar op geheel eigen wijze in contact met haar spiritualiteit op een vrouwelijke manier, niet de weg van de kerk, die toch lang door mannen is gedomineerd. Daarin speelde haar periode in India een sleutelrol die voor haar een omslagpunt vormt in haar leven. In de moeilijke jaren die er op volgden ervoer ze haar spirituele kant en sindsdien voelt ze verbondenheid met de oude natuurreligies van voor het christendom. Ze staat meer in contact met de natuur en voelt geaardheid met de grond onder haar voeten.
Daar zit je dan, in Bakkum, aan de keukentafel tegenover een door schade en schande wijs geworden vrouw. José Hoekstra staat volop in de wereld met beide voeten op de grond, is actief in het begeleiden en opleiden van andere ervaringsdeskundigen, heeft af en toe een psychotische periode waarin ze liefdevol wordt bijgestaan door haar zoon en dochter en voelt zich verrijkt door wat ze heeft meegemaakt. Indrukwekkend!
Vleugels, Psychose als weg naar volledig mens zijn
