overzicht

Psychische problemen ontstaan veel vaker door de omgeving dan door genetische aanleg

Door: Willem Gotink

Gepubliceerd: 27-07-2020

 

Een volgende stap in het nature-nurture debat rond psychische problematiek

Wie in de jaren ’80 een kind had met psychische problemen, kreeg doorgaans het verwijt iets fout gedaan te hebben tijdens de opvoeding. Want psychoses, depressies, autisme, het kwam allemaal door de ouders. Het was één van de basisideeën achter de antipsychiatrie, die ondertussen ver achter ons ligt. Al blijkt de mythe hardnekkig, evenals het misplaatste schuldgevoel dat er mee samenhangt.
De stroming die vervolgens opkwam, zocht de oorzaak veel eerder in de biologie: genetische varianten zouden het psychisch lijden veroorzaken. Het leek ook een beetje voor de hand te liggen: in sommige families komen bepaalde aandoeningen veel vaker voor dan in andere en dat suggereert al snel een genetische betrokkenheid.
De meeste behandelaars stellen zich tegenwoordig op het standpunt dat er een variabele (door de genen bepaalde) kwetsbaarheid voor een aandoening is, die vervolgens aangewakkerd wordt door omgevingsfactoren als stress, cannabisgebruik, schokkende gebeurtenissen, trauma’s in de jeugd en opvoeding.

Omgevingsfactoren spelen een veel grotere rol dan de genetische aanleg

Onderzoek in het UMC Utrecht zwengelt de discussie weer aan. In een in het Schizophrenia Bulletin gepubliceerd artikel maken de onderzoekers (zie onderaan) duidelijk dat omgevingsfactoren een veel grotere rol spelen dan de genetische aanleg. Vooral jeugdtrauma’s en sociale frustratie vergroten de kans op ernstig psychische problemen.

De onderzoekers gebruikten de gegevens van de ’Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study-2’ (Nemesis-2), een longitudinale studie naar psychische aandoeningen in de volwassen bevolking in Nederland. In Nemesis-2 worden deelnemers gedurende langere tijd met behulp van interviews en vragenlijsten gevolgd. Ze combineerden dat met de polygenetische risicoscore (PRS), die het genetische risicoprofiel van een persoon weerspiegelt.

Zo verkregen de onderzoekers gegevens van de deelnemers over opleiding, traumatische gebeurtenissen, opvoeding, middelengebruik, etctetera. Omdat ruim twintig procent óók psychische problemen kreeg, ontstond er een goed beeld van de mogelijke oorzaken. Voor twintig procent dáárvan was een aannemelijke oorzaak te vinden. Dat is niet veel, merken de onderzoekers zelf ook op, maar wel conform verwachting. In het domein van de gedrags- en mentale wetenschappen is  voorspelbaarheid nou eenmaal beperkt.

Van die laatste twintig procent was slechts in drie procent van de gevallen een genetische oorzaak te vinden. Opmerkelijk vaak, in dertig procent van de gevallen, moest de oorzaak gezocht worden in een jeugdtrauma. Twintig procent was terug te leiden tot wat de onderzoekers ‘sociale frustratie’ noemen: een groot verschil tussen de gewenste en de ervaren sociale status. Cannabisgebruik leek slechts weinig impact te hebben. Dat laatste is opmerkelijk, want cannabisgebruik wordt vaak als katalysator gezien bij het ontstaan van een psychose.

Ons informele kaste-systeem is moeilijk te doorbreken

Maar hoe zit het dan met het gegeven dat veel aandoeningen in dezelfde familie voorkomen? Jim van Os, hoogleraar ggz aan het UMC Utrecht en nauw betrokken bij het onderzoek in een persbericht: “Familieleden leven nu eenmaal vaker in vergelijkbare omstandigheden. Volwassenen met een jeugdtrauma dragen dat niet zelden ongewild over naar hun kinderen en onze sociale en etnische stratificatie, of eigenlijk ons informele kaste-systeem, is moeilijk te doorbreken.”

Is daarmee de invloed van de genetica zo goed als uitgesloten waar het om psychische problemen gaat. Zo ver gaan de onderzoekers niet. Ze stellen dat de resultaten niet kunnen worden geïnterpreteerd als een bewijs dat genetische factoren niet belangrijk zijn. Dat er niet alleen moet worden gekeken naar aanleg, maar vooral ook naar omgevingsfactoren, wordt uit het onderzoek wel duidelijk.

We moeten psychiatrie zien als een vorm van public health

Dat er zoveel onderzoek is besteed aan de zoektocht naar genetische oorzaken, is geen weggegooid geld, zegt Jim van Os in het persbericht. “Het was een logische gedachte. Het heeft ook veel opgeleverd, maar vooral in de neurologie. We hoopten via de genetica ook tot behandelingen voor ernstig psychisch lijden te komen, dat is niet gelukt. We zijn niet dichter bij geneesmiddelen gekomen, we raken er eerder van af. Het laatste wat je wilt is sociale ongelijkheid medicaliseren.” Hij vindt dat er nu op een andere manier investeringen nodig zijn. “Onze geestelijke gezondheid is niet afhankelijk van het behalen van een hoog streefniveau, het is afhankelijk van verbondenheid, positieve emoties en dankbaarheid. We moeten psychiatrie zien als een vorm van public health. Dat bereik je als je je geld inzet op preventie en weerbaarheid.”

 

’Do Current Measures of Polygenic Risk for Mental Disorders Contribute to Population Variance in Mental Health?’ werd gepubliceerd in het Schizophrenia Bulletin van 16 juli.
Auteurs: Anne Marsman; Lotta-Katrin Pries; Margreet ten Have; Ron de Graaf; Saskia van Dorsselaer; Maarten Bak; Gunter Kenis; Bochao D. Lin; Jurjen J. Luykx; Bart P.F. Rutten; Sinan Guloksuz en Jim van Os

Een (Engelstalige) samenvatting van het artikel is hier te vinden.

Overig nieuws


20-06-2025 - Strikte medicatietrouw bij schizofrenie halveert risico op verkeersongevallen
19-06-2025 - Douwe Weening directeur-bestuurder van Terwille
18-06-2025 - Nieuwe Toolkit netwerkzorg mentale gezondheid
18-06-2025 - GGZ WNB krijgt interim bestuurder
18-06-2025 - Twintig jaar later: PTSS blijft een onzichtbare strijd voor hulpverleners van nine-eleven
17-06-2025 - Aantal consulten bij de poh-ggz blijft stijgen
17-06-2025 - Ziekteverzuim stijgt meest in ggz
16-06-2025 - De natuur als inspiratie
16-06-2025 - De ggz: waarom ik beter werd van een falend systeem
16-06-2025 - Patiënten aan het woord: wat levert psychotherapie hen op?
16-06-2025 - Nieuw instrument voor het signaleren van problematische gehechtheid
16-06-2025 - Verloren jachtinstinct
16-06-2025 - Taal grijpt altijd in, op zoek naar woorden in de psychiatrie
16-06-2025 - De wetten van Alex
16-06-2025 - Een prachtig relaas van innerlijke veerkracht
16-06-2025 - De podcasts
16-06-2025 - De bibliotheek
13-06-2025 - GGz Centraal start vernieuwend behandelprogramma: meer capaciteit voor cliënt
13-06-2025 - Mentale gezondheid begint bij gezonde maatschappelijke omstandigheden
12-06-2025 - IGJ: Toepassen dwang in ggz moet beter
12-06-2025 - Nieuwe toolkit voor groene therapie
11-06-2025 - Orde in de invloed van ‘set en setting’ op therapieën met psychedelica
10-06-2025 - Kritiek NVA op nieuwe richtlijn autisme bij jeugdigen
10-06-2025 - Diepe hersenstimulatie mogelijk succesvol bij meer soorten depressie
06-06-2025 - IGJ: Kleine instellingen hebben te weinig kennis van ggz-cliënten
05-06-2025 - Dienke Hedemann in bestuur Lentis
05-06-2025 - Zorgstandaard dissociatieve stoornissen positief beoordeeld
04-06-2025 - De Groene GGZ uitgebreid met zeven nieuwe instellingen
04-06-2025 - Mini-RNA’s lijken sleutelrol te spelen in psychiatrische en neurologische aandoeningen
03-06-2025 - Zelfhulpprogramma fEATback voor eetstoornissen
03-06-2025 - Uit gesprekken Luisterlijn blijkt veel eenzaamheid en somberheid

Laatste nieuws

Tagcloud


  • autisme
  • congres
  • corona
  • depressie
  • gedicht
  • jeugdzorg
  • personalia
  • recensie
  • suicide
  • verslaving

Zoeken in nieuws


Zoek

Contactgegevens

LET OP: GGZ Totaal is geen instelling voor behandeling of begeleiding. Neem daarvoor contact op met de eigen behandelaar of huisarts.
t: -
info@ggztotaal.nl

Deel deze pagina

Neem contact op


Op de hoogte blijven?


Vul uw emailadres in en ontvang gratis ons magazine!

 

 

Disclamer & privacy


Hoe gaan we met jouw gegevens om?

 

Het laatste nieuws


  • Strikte medicatietrouw bij schizofrenie halveert risico op verkeersongevallen

  • Douwe Weening directeur-bestuurder van Terwille

  • Nieuwe Toolkit netwerkzorg mentale gezondheid

  • GGZ WNB krijgt interim bestuurder

  • Twintig jaar later: PTSS blijft een onzichtbare strijd voor hulpverleners van nine-eleven

Zoeken


 

Social media


FacebookTwitterLinkedInInstagram

 

Weesperzijde 10-H   |   1091 EA Amsterdam   |  info@ggztotaal.nl   |   Webdesign PEW

Copyright 2025 - GGZ Totaal
Inloggen | Ziber Website | Design by PEW Grafisch ontwerpstudio