Op 17 mei wordt er een publieksdag georganiseerd waar mensen meer kunnen leren over Cluster C en behandelmethoden daarvoor. Dat is hard nodig, want deze specifieke persoonlijkheidsproblematiek wordt vaak niet herkend of erkend. Het duurt soms tientallen jaren voordat een cliënt de juiste behandeling krijgt. Een van de behandelingen die op de publieksdag aan de orde komt is ISTDP: Intensive Short Term Dynamic Psychotherapy. Die behandeling heeft Brian de Lint veel goed gedaan. Hij vertelt zijn verhaal samen met zijn ISTDP-therapeut Dane Hoeve.
GGZ totaal besteedde eerder aandacht aan Cluster C persoonlijkheidsproblematiek. We omschreven het toen als ‘een drama dat zichzelf in stand houdt’. Mensen die er aan lijden, zijn vaak vastgelopen in hun dagelijks leven. Ze kampen met een gebrek aan zelfgevoel of eigenwaarde. Ze voelen zichzelf minder succesvol en dat kan leiden tot vermijden, zich isoleren of de schijn ophouden om verdriet te verbergen. Vaak is dit het gevolg van onopgeloste problemen, conflicten of trauma’s uit het verleden. Zolang die onderliggende problematiek er is – omdat alleen ‘oppervlakkige’ klachten worden behandeld – blijven angst en negatieve gevoelens alleen maar toenemen.
Zoektocht
Dat overkwam ook Brian. “Ik ging langs bij een poh-ggz”, vertelt hij. “De hulp werd toegespitst op de depressieve episodes die ik ondervond. Er werd gezegd: Probeer een goede invulling te geven aan je dagen. Ik was makkelijk geneigd om te accepteren wat iemand met autoriteit tegen mij zei, maar ik bleef lang zitten met depressieklachten. Pas jaren later, toen ik bij een andere poh-ggz terecht was gekomen, werd ik doorverwezen. Uiteindelijk kwam ik terecht bij ISTDP-House. Dat heeft oprecht mijn leven veranderd. Ik heb nog wel depressieve klachten, maar de persoonlijkheidsproblematiek is echt vele malen minder heftig aanwezig.” De ‘zoektocht’ naar de juiste hulp duurde bij Brian zo’n vier jaar, maar er zijn mensen die tientallen jaren worstelen. Brian de Lint: “Dat is een van de redenen waarom er meer aandacht moet komen voor Cluster C persoonlijkheidsproblematiek, zodat hulpmogelijkheden eerder aangeboden kunnen worden. Ik had er veel baat bij gehad als ik eerder was begonnen met ISTDP.”
Onderliggend probleem
“Je wilt niet weten hoeveel therapieën – binnen de basis-ggz of de specialistische ggz – mensen hebben gehad voordat ze bij ons komen”, vult Dane Hoeve aan. Hij is klinisch psycholoog en psychotherapeut bij Psychotherapie Centrum Breda en ISTDP-House. Dane Hoeve: ‘In veel gevallen ontwikkelt iemand een depressie doordat hij of zij structureel geneigd is om gevoelens onder water te houden. Als dat niet wordt aangepakt en er alleen maar ‘een doekje voor het bloeden’ wordt gegeven, komen de klachten telkens terug – steeds weer in een andere vorm. Het onderliggende probleem is dat iemand geen contact meer maakt met zichzelf. Dat verhelp je niet met een klachtgerichte behandeling. Er moet veel meer gebeuren.” Dit kan zelfs negatieve consequenties hebben, legt Brian uit. “Ik kreeg telkens te horen dat ik beter mijn best moest doen. Zo kreeg ik het gevoel dat ik tekort schoot in alles. Het voelde steeds als een falen.”
Relatief kort
Dat veranderde langzaam vanaf 2021, toen Brian de intensieve kortdurende dynamische psychotherapie kreeg. Maar ‘kortdurend’ is een relatief begrip, zo legt Dane uit. “In de klassieke psychoanalytische methode kan het jaren duren voordat iemand contact maakt met weggedrukte pijnlijke gevoelens. Binnen ISTDP – in de jaren zestig ontwikkeld door Habib Davanloo – is de oorspronkelijke passieve therapeut veranderd in een hele actieve. Daardoor verloopt het proces veel sneller. Maar toch: we leren iemand om structureel anders met zijn of haar gevoel om te gaan. Daar gaat tijd in zitten.”
Modules
Er zijn in Nederland enkele tientallen ISTDP-therapeuten. De meeste behandelen een-op-een. Alleen bij ISTDP-House wordt dit gecombineerd met intensieve groepstherapie. Dane Hoeve legt uit hoe het hele traject in elkaar steekt: “Module 1 is een individueel voorbereidingstraject. Daarin wordt inzichtelijk gemaakt hoe iemand zijn of haar emoties onderdrukt of angst ervaart voor emoties. Module 2 is in groepsvorm met maximaal acht personen, in telkens drie aaneengesloten dagen in een periode van 21 weken. Cliënten krijgen behalve psychoanalyse ook bijvoorbeeld vaktherapie, familieopstellingen en sociotherapie. De groep biedt een spiegel, die staat op een veilige manier symbool voor het leven in de praktijk. Een van de doelen in deze module is ook om verbinding met anderen te gaan herstellen. Veel cliënten zijn geneigd zich af te sluiten: ‘als ik m’n ware aard laat zien, wordt dat afgekeurd’. In de groep leren mensen zich weer open te stellen naar de ander en de pijnlijke gevoelens die hen daarin belemmeren onder ogen te zien en te doorvoelen.” In de modules die daarop volgen worden de groepssessies afgebouwd van drie dagen naar één dag, voor een periode van veertien weken. Daarna (module 4) volgt iedere twee weken een gesprek van anderhalf uur met de regiebehandelaar/ISTDP-therapeut. Voor mensen die dat nodig hebben is er daarna nog een nabehandelgroep.
Twee kanten
“Het was een enorm intensieve periode”, blikt Brian de Lint terug. “Je leert heel veel verschillende dingen doorvoelen. Het was tegelijkertijd heel fijn en heel moeilijk.” Dat zijn ook precies de twee kanten waar de therapeuten mee werken, legt Dane Hoeve uit. “Mensen die zich aanmelden komen met twee kanten binnen: aan de ene kant willen ze beter worden, zich verbinden met anderen. Maar er is ook die destructieve kant die ze hebben opgebouwd om zich te beschermen tegen nog meer pijn. De kant die zegt: Hou die gevoelens er maar onder, hou de mensen maar op afstand. Dat is veiliger.” Een van de belangrijkste dingen die Brian leerde is écht contact maken, vertelt hij. “Ik heb geleerd om mezelf weer te laten zien en de kwesties waar ik mee worstel. Lange tijd was schaamte een grote factor in heel veel wat ik deed of juist niet deed. Ik leerde die confrontatie aangaan in een veilige ruimte. Ik heb het weleens beschreven als een ‘absentie van verwachting in wie jij bent’. Ik leerde dat ik niet alleen ruimte moet maken voor anderen, maar dat er ook ruimte is voor mij.” Veel mensen leren zo dat het geen negatieve consequenties heeft als ze zichzelf laten zien, legt Dane Hoeve uit.
Spiegels
Het gebruik van video-opnames speelt daarin ook een rol. Alles wordt opgenomen en dat is best uniek. Dane Hoeve: “We gebruiken die beelden soms als spiegel voor de cliënt. Ze zien dan ook hun non-verbale gedrag, hoe ze onbewust omgaan met de ander, met zichzelf, met hun gevoelens. Dat is heel leerzaam. Overigens is het ook leerzaam als spiegel voor mezelf. Wat kom ik als therapeut tegen en hoe ga ik daar mee om?” Cliënten zien hoe ze hun gevoelens afweren en de ander op afstand houden, of zien wat lichamelijke signalen zijn van angst. Brian de Lint: “Het is een confrontatie met de fysieke manifestaties van je blokkades. Ik zag dat mijn been ging stuiteren als ik gespannen werd, ik ging mezelf letterlijk kleiner maken en ik ging oogcontact vermijden. Dat had ik in mijn hoofd nooit zo beleefd. Als mensen mij vertelden dat ik angstig was, reageerde ik: ‘hoezo angstig?’. Nu kan ik het herkennen bij mezelf.”
Eigenlijk krijg je drie spiegels voorgezet, redeneert Brian: 1. die van de camerabeelden, 2. die van de groep en 3. die van de therapeut. “Ze zijn allemaal waardevol op hun eigen manier. Dat is voor mij hetgeen geweest dat ISTDP zo effectief maakt. Je moet accepteren dat de angst er is. De emoties die daaronder liggen, worden dan vanzelf interessanter om naar toe te gaan. Dan ga je echt boren naar de kern. Je wilt weten waar die vandaan komen, hoe eng dat ook is.”
-
Tijdens de publieksdag Cluster C geven Dane Hoeve en José Verpoort een workshop ISTDP. Daarnaast is er aandacht voor andere behandelingen als Schematherapie (SFT), Affectfobietherapie (AFT), Non-verbale therapie, Transactionele Analyse (TA), Dynamische Interpersoonlijke Therapie (DIT) en Klinische psychotherapie.
De Publieksdag vindt plaats op 17 mei, bij GGZ Reinier van Arkel op Zorgpark Voorburg (Parklaan 8, 5261 LR) in Vught. Start is om 12.00 uur met een lunch. Kosten zijn € 10,00 per persoon, inclusief lunch.
Lees de flyer (pdf) voor meer informatie.
Illustratie: Hester van de Grift
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijfformulier, opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
