De populaire foto-app Instagram vecht al jaren tegen accounts die anorexia verheerlijken, maar dat werkt vooral averechts. Dat blijkt uit onderzoek van het Amerikaanse Georgia Institute of Technology. De makers van Instagram deden eetstoornis-gerelateerde zoekwoorden in de ban, maar gebruikers verzonnen massaal alternatieve termen. Die zijn veel populairder dan de verboden woorden en leiden bovendien naar afbeeldingen die mogelijk nog schadelijker zijn. Dat staat te lezen in het Algemeen Dagblad van 17 maart.
Wie op Instagram zoekt met woorden als ’thinspiration’ (inspiratie om dun te worden) of ’proana’ (pro-anorexia), stuit sinds april 2012 op een wit scherm of een waarschuwing voor schokkende foto’s. Maar een net anders geschreven zoekopdracht met ’proanaaa’ of ’thynsperation’ levert duizenden kiekjes op van extreem magere meisjes.
En zo zijn er nog ongeveer 250 nieuwe variaties op de 17 verboden zoekwoorden, waarbij gebruikers bovendien vaker op ’leuk’ blijken te drukken en meer reageren dan bij de oude. Die geïmproviseerde tags hangen opvallend vaak aan berichten over zelfbeschadiging en zelfmoord.
De bestrijdingspoging van Instagram lijkt de ’destructieve kracht van pro-anorexia-berichten’ dus te vergroten, denken de onderzoekers na het bekijken van 2,5 miljoen foto’s van een half miljoen gebruikers uit de periode 2011-2014.
Geen oorzaak, wel trigger
Hoe groot is het probleem van anorexiaberichten op Instagram? ,,Ze zijn niet de oorzaak van eetstoornissen, maar kunnen een bestaand probleem wel aanwakkeren’’, zegt klinisch psycholoog Ravian Veenstra van GGZ-kliniek Human Concern.
,,Het is naar mijn idee niet zo dat mensen elkaar op sociale media aanmoedigen om een eetstoornis te ontwikkelen. Ze zoeken begrip van gelijkgestemden. Maar wel begrip voor gestoorde gedachtes, want die mensen zijn ziek.’’
Hoewel duidelijk is dat de talloze anorexiafoto’s op Instagram - dat maandelijks 400 miljoen actieve gebruikers heeft - mogelijk schadelijk zijn, pleit Veenstra niet voor een verbod op bepaalde zoektermen of op pro-anasites in het algemeen. ,,Dan kunnen we de mensen die hulp nodig hebben niet meer bereiken. Nu staat Human Concern soms genoemd in waarschuwingen op zulke sites, die meermaals mensen naar onze kliniek hebben geleid.’’
Bovendien is de ’tegenbeweging’ op sociale media volgens deskundigen veel groter dan de stroom schadelijke berichten. ,,Er zijn veel meer gebruikers die foto’s delen van hun herstel en hun gezonde eten’’, vertelt ervaringsdeskundige Scarlet Hemkes, oprichtster van de grootste hulpsite voor eetstoornissen in Nederland Proud2BMe. ,,Strong in plaats van skinny is hun motto.’’
Ook deze berichten hebben eigen tags, zoals ’prorecovery’ (pro-herstel). Een zoekopdracht met dat woord levert alleen al ruim 980.000 afbeeldingen van gezonde maaltijden op. Die worden vaak geplaatst door mensen die zelf een eetstoornis hebben gehad en precies weten welke steun nuttig kan zijn.
De 28-jarige Liza - die jarenlang boulimia had - kent beide kanten van sociale media. Op de slechte dagen van haar eetstoornis putte ze steun uit foto’s van dunne meisjes en slanke benen. ,,Mensen die geen eetstoornis hebben, kunnen het niet helemaal begrijpen. In mijn omgeving kon ik er moeilijk over praten, maar online kon ik open zijn en vond ik steun. Maar het was niet de steun die ik eigenlijk nodig had’’, vertelt ze. Het gaat nu steeds beter met Liza, mede dankzij de ’tegenbeweging’ waaraan ze zelf ook graag bijdraagt.
,,Er gebeuren nare dingen op sociale media, maar in dezelfde gemeenschap vond ik positieve inspiratie. Van mensen die vertellen over hun herstel tot motiverende quotes. Daar ben ik dankbaar voor.’’
