Mensen in een psychisch kwetsbare situatie die onbegrepen gedrag vertonen, eindigen vaak in een politiecel. Onbevredigend voor politie en hulpverleners, maar vooral nodeloos traumatiserend voor de persoon zelf. Als antwoord op dit probleem ontwikkelden betrokken organisaties in Friesland de Rapid Responder GGZ (RR-GGZ). Het team koerst op de-escalatie van de situatie en het voorkomen van onnodige opnames. Met succes, schrijft ZonMW, .
‘Gisteren kregen we een melding van een bezoeker van een supermarkt die volledig door het lint ging’, vertelt operationeel manager Bert Pronk van RR-GGZ. ‘Wij zijn erheen gegaan. De politie is meegereden voor openbare orde en veiligheid, maar bleef op de achtergrond. Onze collega’s hebben de bezoeker al pratend naar buiten gekregen. In onze bus hebben we met hem verder gepraat. De man is veilig naar huis gebracht, waar zijn behandelaar het heeft overgenomen.’
Rust terugbrengen
Pronks voorbeeld illustreert de werkwijze van de RR-GGZ. Dit team is actief in de hele provincie Friesland. Het bestaat uit een speciaal opgeleide chauffeur van Kijlstra Personenvervoer en een sociaalpsychiatrisch verpleegkundige (SPV) van GGZ Friesland. In een onopvallende, comfortabel ingerichte bus rijden zij naar de plaats waar iemand met onbegrepen gedrag voor onrust zorgt. Ze gaan in de bus in gesprek met de persoon zelf, en zo nodig met familie of omstanders. Het liefst zorgen ze dat de persoon in kwestie ter plekke tot rust komt en thuis kan blijven. Is de problematiek te ernstig, dan kunnen ze iemand naar de ggz-crisisbeoordelingslocatie brengen of laten opnemen.
Niet meer in cel
‘Wij zijn er voor mensen die op onverklaarbare wijze vreemd gedrag laten zien, terwijl er somatisch niets aan de hand is’, benadrukt Pronk. Hij is vanaf het begin bij de ontwikkeling van de RR-GGZ betrokken. De politie gaf de aanzet tot deze werkwijze, omdat die niet langer mensen met onbegrepen gedrag in een politieauto wilde meenemen naar een cellencomplex. Pronk: ‘De mensen zaten daar soms urenlang, in afwachting van de GGD-arts en de ambulance, die hen vaak alsnog naar de crisisbeoordelingslocatie bracht. In een cel zitten is voor iemand die al in de war is heel heftig.’
De-escalerende aanpak
Pronk besprak de kwestie in het Sociaal Domein Fryslân. Die organisatie betrok alle partijen – politie, gemeente, GGD, GGZ en het ambulancevervoer – bij het project Triage, Beoordeling en Passend Vervoer. Allemaal wilden ze meewerken aan een de-escalerende aanpak, vertelt projectleider Jenneke Weber. In april 2018 is de pilot gestart.
Vooruitgeschoven crisisdienst
SPV Sietze Ketelaar werkt vanaf het begin bij RR-GGZ. Hij omschrijft het werk in de bus als ‘een soort vooruitgeschoven crisisdienst’. ‘Wij kijken wel breder dan de mensen op de crisisbeoordelingslocatie. We gaan eerst zorgvuldig na of er aan het onbegrepen gedrag een psychiatrische stoornis ten grondslag ligt. Vaak gaat het om een relatiecrisis of sociale problemen, en niet per se om iets psychiatrisch. Ik schat in dat 10% van de mensen die wij zien wordt opgenomen, vanwege de ernst van de stoornis. In 50% van de gevallen weten we niet zeker wat er achter zit. Die mensen brengen we naar de crisisbeoordelingslocatie.’
Het lukt in 40% van de gevallen mensen thuis te houden
Die inschatting maakt hij niet alleen, maar samen met de chauffeur. De chauffeurs hebben samen met de sociaalpsychiatrisch verpleegkundigen een training Mental Health First Aid gevolgd, als introductie op het werk en als onderdeel van de teambuilding. ‘Die training geeft een goede basis’, zegt Ketelaar. ‘De chauffeur doet actief mee in de gesprekken. Wij vullen elkaar aan. De chauffeurs kijken met een onbevangen blik en wijzen mij soms op punten die ik had gemist.’
Werken aan afstemming
In het begin kwamen de betrokken partijen wekelijks bijeen om de inzet van de bus te bespreken. ‘Met zoveel betrokkenen zo’n veranderingsproces leiden, vraagt veel communicatie’, zegt Pronk. Ondanks ieders enthousiasme kostte de onderlinge afstemming de nodige zweetdruppels. ‘Het grootste probleem is het doorgeven van meldingen door organisaties en hulpverleners’, verklaart projectleider Jenneke Weber. ‘De organisaties moesten aan elkaar en de nieuwe werkwijze wennen, de meldingen gaan doorzetten naar de juiste persoon. De RR-GGZ moest ingepast worden in de protocollen.’
Bloedspoed
Daar waar de RR-GGZ wordt ingezet, is de werkwijze succesvol, blijkt uit onderzoek tijdens het eerste pilotjaar. Het lukte in 40% van de gevallen mensen thuis te houden. De instantie die het vaakst de hulp van de RR-GGZ inschakelt is de politie (54% van alle inzetten), gevolgd door de crisisdienst (26%) en de ambulance (14%). Pronk is er trots op dat er in zijn regio steeds minder mensen onnodig in een politiecel terechtkomen. Het team blijkt goed te kunnen bepalen welke hulp iemand eventueel nodig heeft. ‘In de pilotfase van 2,5 jaar tijd hebben we niet één melding gehad dat er iets is misgegaan, vanwege een verkeerde inschatting van agressie of somatische problemen.’ En Weber wijst erop dat de inzet van de bus veel politie- en ambulanceritten scheelt, waardoor deze diensten beter beschikbaar zijn voor echte ‘bloedspoed’.
Steeds bekender
Sinds januari van dit jaar is de Regionale Ambulancevoorziening Fryslân (RAV) eindverantwoordelijk voor de RR-GGZ. Alle meldingen lopen sindsdien via de ambulancemeldkamer. Een ruimte verderop in hetzelfde gebouw zit het RR-team dagelijks tussen 12 uur ’s middags en middernacht klaar om op pad te gaan. Dat zijn de uren waarin de meeste meldingen binnenkomen, vertelt Weber. ‘Een 24/7-bezetting van de bus is ook niet haalbaar. In het begin werd er te weinig gebruik gemaakt van de Rapid Responder. De mensen zaten soms hele dagen te wachten. De RAV werkt aan een grotere inzet, en dat gaat ook steeds beter. Dit jaar is het team tot medio maart ruim 100 keer ingezet, één dag zelfs 5 keer. Hoe langer we zo werken, hoe duidelijker het wordt wanneer de RR-GGZ ingezet kan worden.’
Bron: ZonMW / Veronique Huijbregts
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijffomulier, Opgeven van je mailadres is voldoende.
Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
