Er zijn nieuwe cijfers bekend over het drugsgebruik onder volwassenen in Nederland in 2022. Dat maakt het Trimbos Instituut bekend naar aanleiding van de cijfers uit jaarlijkse Gezondheidsenquête en de tweejaarlijkse Aanvullende Module Middelen van de Leefstijlmonitor (LSM-A middelen). Beide onderzoeken maken deel uit van de Leefstijlmonitor. Het onderzoek wordt uitgevoerd door het Trimbos-instituut samen met het RIVM en het CBS.
In het kort:
* In 2022 hadden ruim een miljoen volwassenen cannabis gebruikt. Hiermee is cannabis nog altijd de meest gebruikte drug in Nederland.
* In 2022 was er een toename in riskant cannabisgebruik onder volwassenen vergeleken met 2020.
* Het percentage volwassenen dat cocaïne heeft gebruikt is tussen 2020 en 2022 gestegen. Het ecstasygebruik lag in 2022 weer op het niveau van pre-corona (2019). Het gebruik van lachgas daalde tussen 2019 en 2022.
* 3-MMC-gebruik in de algemene bevolking is voor het eerst in kaart gebracht net als het gebruik van sterke pijnstillers.
Toename drugsgebruik op de lange termijn, met uitzonderingen
Vergeleken met 2021 is in 2022 het gebruik van de meeste drugs weinig veranderd. Alleen het laatste-jaar-gebruik van ecstasy lag hoger en was weer op het niveau van pre-corona (2019). Wel zijn langere termijn trends zichtbaar. Vergeleken met 2015/2016 nam het laatste-jaar-gebruik onder volwassenen toe voor cannabis, cocaïne, ecstasy, ketamine, LSD en paddo’s. Het gebruik van lachgas en 4-FA daalde sinds 2019. Het gebruik van amfetamine en GHB bleef sinds 2015 op hetzelfde niveau.
Voor de meeste drugs, uitgezonderd medicatie, is het gebruik veruit het hoogst onder 18-29-jarigen en hoogopgeleiden. Het gaat hier om volwassenen die in het afgelopen jaar één keer of vaker een drug hebben gebruikt. Dat zegt niets over hoe vaak mensen gebruiken en of zij problemen ondervinden van hun drugsgebruik.
Meest gebruikte middelen
Er zijn grote verschillen in het percentage laatste-jaar-gebruikers van drugs. Cannabis blijft koploper met 7,8%; als tweede drug volgt ecstasy (3,9%) en daarna cocaïne (2,4%), amfetamine (1,4%) en lachgas (1,3%). Andere drugs, zoals ketamine, paddo’s, truffels en 3-MMC worden door minder dan 1% van alle volwassenen gebruikt.
“De cijfers laten zien dat de meeste volwassenen geen drugs gebruiken. Maar de trends wijzen wel op een gestage toename voor een aantal middelen. Vooral de toename in het percentage mensen met riskant cannabisgebruik is reden tot zorg.” – Margriet van Laar, programmahoofd Drugs Trimbos-instituut
Hieronder een paar middelen uitgebreider bekeken:
Toename riskant cannabisgebruik
In 2022 hadden ruim een miljoen volwassenen cannabis gebruikt. De piek ligt onder 18-24-jarigen: een op de vier jongvolwassenen heeft in deze leeftijdsgroep in het afgelopen jaar cannabis gebruikt.
Het laatste-jaar-gebruik van cannabis in de algemene volwassen bevolking bleef in 2022 op hetzelfde niveau als in 2021. Het gebruik is in 2022 wel hoger dan in 2015. Ook zagen we dat binnen de groep volwassen cannabisgebruikers, het aandeel dat riskant gebruikt1 toenam van 19,4% in 2020 naar 24,4% in 2022. Deze mensen hebben een verhoogd risico op problematisch gebruik. Indicaties hiervoor zijn bijvoorbeeld het vaak alleen gebruiken van cannabis, zonder succes hebben geprobeerd te stoppen of (geheugen)problemen ervaren door cannabis. Het is geen klinische diagnose voor verslaving.
In 2022 ging het om 240 duizend volwassenen die als riskante cannabisgebruikers kunnen worden aangemerkt (1,7%). Dat zijn er meer dan in 2020 (180 duizend ofwel 1,3%).
Klik hier voor de laatste cannabiscijfers
Toename cocaïnegebruik
Tussen 2020 en 2022 steeg het percentage laatste-jaar-gebruikers van cocaïne van 1,6% naar 2,4%. Omgerekend zijn dit 340 duizend mensen in 2022. Het gebruik is het hoogst onder mannen (3,4%), jongvolwassenen (7,6%) en hoogopgeleiden (3,9%).
De meerderheid van de cocaïnegebruikers (83,1%) gebruikt minder dan één keer per maand. Een op de zes (16,9%) gebruikt regelmatiger (maandelijks of vaker).
Klik hier voor de laatste cocaïnecijfers.
3-MMC voor het eerst uitgevraagd
Volgens de nieuwe cijfers heeft 1,4% van de volwassenen ooit in het leven 3-MMC gebruikt. Dat zijn omgerekend 190 duizend mensen. 0,8%, omgerekend 90 duizend mensen, deed dit in het afgelopen jaar. 3-MMC is sinds 28 oktober 2021 verboden. De reden hiervoor was dat er signalen waren rond een toename in gebruik, met name onder jongeren. Daarnaast was er een stijging van het aantal gezondheidsincidenten.
Klik hier voor de laatste 3-MMC-cijfers
Gebruik ketamine niet verder gestegen
Na een stijging in het gebruik tussen 2016 en 2020, bleef in 2022 het gebruik van ketamine op hetzelfde niveau. Het gaat om een klein deel van de volwassen bevolking, minder dan één procent. Ander onderzoek laat zien dat het gebruik veel hoger ligt in sommige groepen jongvolwassenen (zoals uitgaanders). De toename in ketaminegebruik afgelopen jaren ging gepaard met een toename in gezondheidsproblematiek, zoals incidenten en urinewegproblemen.
Klik hier voor de laatste ketaminecijfers
Daling lachgasgebruik
Na een toename van het gebruik van lachgas in 2019 (3,2%) daalde het gebruik gestaag naar 1,3% in 2022. Onbekend is of het problematisch gebruik ook is gedaald. Andere onderzoeken onder scholieren en studenten wijzen ook op een daling. Maar deze onderzoeken signaleerden ook dat degenen die nog wel gebruikten vaker en veel gebruiken, namelijk meer dan tien ballonnen per keer.
Lachgas voor recreatief gebruik is per 1 januari 2023 verboden. De effecten hiervan op het gebruik zijn nog niet bekend.
Klik hier voor de laatste lachgascijfers
Bijna een kwart van de gebruikers van sterke (opioïde) pijnstillers neemt deze langer dan 6 maanden
In 2022 had 6,2% ‘sterke pijnstillers’, zoals oxycodon, fentanyl, buprenorfine of tramadol gebruikt. Dat zijn in totaal 830 duizend volwassenen. De meesten gebruikten op doktersrecept (89,5%); een op de tien deed dit (ook) op eigen initiatief zonder doktersrecept. Dat zijn 90 duizend mensen. Bijna een kwart (23,7%) gebruikte deze middelen langer dan 6 maanden. Bij langdurig gebruik kunnen alle opioïde pijnstillers tot verslaving leiden. In Nederland worden maatregelen getroffen om een opioïdencrisis, zoals zich voordoet in Noord-Amerika, te voorkomen.
Klik hier voor de laatste cijfers met betrekking tot pijnstillers
Eén op de drie gebruikers van slaap-en kalmeringsmiddelen doet dit (ook) zonder doktersrecept
Het laatste-jaar-gebruik van slaap-en-kalmeringsmiddelen daalde van 10,5% in 2016 naar 9,3% in 2020. In 2022 zette deze daling zich met 9,6% niet voort. Omgerekend zijn dit in 2022 1,3 miljoen volwassenen. Het aandeel volwassenen dat deze middelen (ook) zonder doktersrecept gebruikte nam echter toe van 3,0% in 2018 naar 3,6% in 2022. Binnen de groep mensen die slaap- en kalmeringsmiddelen gebruikt gaat het in deze periode om een toename van 29,8% naar 37,4%. Anders dan bij het alcohol- en drugsgebruik, ligt het gebruik van slaap- of kalmeringsmiddelen hoger onder vrouwen dan onder mannen.
Klik hier voor de laatste cijfers met betrekking tot slaap- en kalmeringsmiddelen
“Kanttekening bij de cijfers is dat het (problematisch) drugsgebruik zich vaak afspeelt in specifieke groepen van de bevolking en bepaalde regio’s van Nederland. Dit is niet altijd zichtbaar in het landelijke beeld voor de algemene volwassen bevolking. Sommige groepen blijven onder de radar in deze peilingen. De cijfers moeten daarom in samenhang met andere indicatoren en onderzoek worden bezien.” – Margriet van Laar
Toelichting: De cijfers uit de jaarlijkse Gezondheidsenquête vormen dé kerncijfers voor het beleid. In de tweejaarlijkse LSM-A middelen worden aanvullende gegevens verzameld. Hoewel beide steekproeven een representatieve groep uit de bevolking vertegenwoordigen, zijn er methodologische verschillen die van invloed kunnen zijn op de resultaten. De LSM-A en de Gezondheidsenquête moeten daarom worden beschouwd als twee afzonderlijke onderzoeken die elkaar aanvullen, maar niet rechtstreeks vergelijkbaar zijn.
De Nationale Drug Monitor geeft een overzicht van de laatste cijfers over het gebruik van alcohol, tabak, drugs en psychoactieve medicatie (slaap- en kalmeringsmiddelen, adhd medicijnen en sterke pijnstillers). Ook worden ontwikkelingen in wetgeving, beleid en alcohol- en drugsgerelateerde criminaliteit en overlast beschreven. Het Trimbos-instituut maakt dit overzicht samen met het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) van het Ministerie van Justitie en Veiligheid. De laatste feiten, cijfers en trends zijn te vinden op de website www.nationaledrugmonitor.nl. De website wordt voortdurend op basis van de nieuwste gegevens geactualiseerd.
Lees ook andere artikelen over (drugs-)verslaving
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijfformulier, opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
