Mensen met financiële problemen kunnen vaak ondersteuning krijgen van vrijwilligers. Maar soms is de problematiek te complex of vallen hulpvragers voortijdig uit, waarna de problemen juist kunnen toenemen en vrijwilligers gedemotiveerd raken. Dat blijkt uit het promotie-onderzoek van Jansje van Middendorp, waarop zij aanstaande donderdag, 24 november, promoveert.
Vrijwilligers kunnen ernstigere financiële problemen helpen voorkomen, maar lang niet alle trajecten zijn succesvol. Meer dan een kwart van de cliënten in Van Middendorps onderzoek viel voortijdig uit, waarna hun financiële problemen kunnen toenemen. ‘Soms is de problematiek te complex. Zo lijken er steeds meer cliënten te zijn met problematische schulden, die geen aanspraak kunnen of willen maken op formele schuldhulpverlening. Ook zijn er vaker hulpvragers met psychische problematiek, een licht verstandelijke beperking, beginnende dementie of grote gezondheidsklachten.’
Overzicht
Gemeenten en maatschappelijke organisaties zetten vaak vrijwilligers in om mensen met geldzorgen te ondersteunen. Jansje van Middendorp constateert dat cliënten die deelnamen aan haar onderzoek en een hulptraject afrondden na afloop minder ernstige financiële problemen hebben en meer rust ervaren.
‘Vrijwilligers kunnen vooral helpen als er geen overzicht meer is in de inkomsten, uitgaven en schulden. Ze ondersteunen in het op een rij zetten van inkomsten en uitgaven, het aanvragen van inkomensondersteunende regelingen en eventueel in het maken van betalingsafspraken met schuldeisers. Ook helpen zie bij het verzamelen van de benodigde documenten om toegang te krijgen tot de formele schuldhulpverlening.’
Een deel van de cliënten kan na de ondersteuning de administratie en financiën weer zelfstandig oppakken. Een ander deel wordt verder ondersteund door de formele schuldhulpverlening. Er is ook een groep cliënten die langdurige ondersteuning nodig heeft. ‘Uit mijn onderzoek blijkt dat ondersteuningstrajecten vooral effectief zijn wanneer het doel van de ondersteuning is bereikt en het traject wordt afgerond’, zegt de buitenpromovendus, die in dienst van Spectrum gemeenten en organisaties ondersteunt bij projecten op het gebied van armoede en schulden.
Problematische schulden
Uitval werkt vaak demotiverend voor vrijwilligers. ‘Dat is zonde. We willen natuurlijk voorkomen dat zij stoppen als vrijwillige hulpverlener,’ aldus de onderzoeker. Oorzaken van uitval kunnen liggen bij de cliënt, maar ook bij de vrijwilliger. ‘Het gaat soms mis als een vrijwilliger de cliënt niet prettig bejegent, bijvoorbeeld door te oordelen, ongevraagd te adviseren of te veel taken over te nemen. Een goede band tussen hulpvrager en vrijwilliger is van groot belang om een traject te doen slagen.’
Lagere zorgkosten
Volgens Van Middendorp hebben coördinatoren bij lokale welzijns- over vrijwilligersorganisaties een belangrijke rol in het begeleiden en trainen van vrijwilligers en het afstemmen met beroepskrachten van andere organisaties. Zij kunnen helpen de doelgroep af te bakenen en duidelijk grenzen te stellen in het soort ondersteuning dat vrijwilligers kunnen bieden.
De uitkomsten van het proefschrift kunnen volgens de onderzoeker bovendien bijdragen aan een betere samenwerking in de keten van schuldhulpverlening, tussen gemeenten, instanties en vrijwilligersorganisaties. ‘De inzet van vrijwilligers kan een grote bijdrage leveren aan het voorkomen van ernstigere financiële problemen en het vergroten van de financiële bekwaamheid van hulpvragers. Indirect kan dat ook leiden tot minder sociaal isolement, minder stress, een betere gezondheid van cliënten en daardoor tot lagere zorgkosten.’
Jansje van Middendorp is senior adviseur bij Spectrum, adviesorganisatie voor maatschappelijke vraagstukken. Ze verdedigt haar proefschrift op donderdag 24 november 2022 om 12.30 uur in de aula van de Radboud Universiteit.
Lees hier eerdere artikelen over armoede en financiële problemen
Lees hier eerdere artikelen over het sociale domein
Lees hier eerdere artikelen over het integraal zorgakkoord
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijfformulier, opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
