Psychedelische middelen zoals psilocybine en MDMA krijgen steeds meer wetenschappelijke en maatschappelijke aandacht als mogelijke behandelingen voor mentale aandoeningen zoals depressie, angst en PTSS. Toch bleef één belangrijk obstakel lange tijd bestaan: het gebrek aan systematische aandacht voor de zogeheten ‘set en setting’ – de mentale toestand van de gebruiker en de omgeving waarin de ervaring plaatsvindt.
Hoewel het al decennia bekend is dat deze contextuele factoren cruciaal zijn voor de werking van psychedelica, werd daar in klinisch onderzoek tot nu toe vaak weinig methodologische aandacht aan besteed. Daardoor bleken resultaten tussen studies moeilijk te vergelijken, en was de betrouwbaarheid van conclusies beperkt. Een recent internationaal onderzoek brengt daar nu verandering in, met de publicatie van de ReSPCT-richtlijnen (Reporting of Setting in Psychedelic Clinical Trials), een nieuwe standaard voor het rapporteren van deze zogenoemde extra-farmacologische variabelen.
“Psychedelica werken niet in een vacuüm,” stellen de onderzoekers. “De gemoedstoestand van de deelnemer, de ruimte waarin de sessie plaatsvindt, zelfs de muziek op de achtergrond: het speelt allemaal mee.”
Van 770 ideeën naar 30 richtlijnen
De richtlijnen zijn het resultaat van een zogenoemde Delphi-consensusstudie, een methode waarbij men via herhaalde anonieme rondes tot overeenstemming probeert te komen binnen een groep experts. In totaal namen 89 deskundigen uit 17 landen deel – waaronder onderzoekers, clinici en mensen met ervaring in psychedelisch onderzoek.
In vier online rondes werden eerst 770 ideeën verzameld over welke omgevingsfactoren belangrijk zijn in een psychedelische sessie. Deze werden samengevoegd tot 49 unieke items, die in de volgende rondes door de groep werden geëvalueerd, bediscussieerd en aangescherpt. Uiteindelijk bleven er 30 variabelen over waarvoor minstens 70% van de experts de waarde als ‘belangrijk’ of ‘zeer belangrijk’ bestempelde.
Deze 30 richtlijnen vormen samen het hart van ReSPCT, en zijn onderverdeeld in vier categorieën: de fysieke omgeving (zoals inrichting, verlichting en geluid); de procedure van de doseringssessie (bijvoorbeeld voorbereiding en aanwezigheid van begeleiders); het therapeutisch kader en protocol en de subjectieve beleving van de deelnemer.
Volgens de onderzoekers zijn deze richtlijnen nodig om de therapeutische werking van psychedelica beter te begrijpen. Volgens hen helpen ze niet alleen om resultaten te kunnen herhalen, maar ook om het unieke karakter van psychedelica als behandelmethode recht te doen.
Van vaag concept naar bruikbare standaard
Een opvallende uitkomst van de studie is dat er nog veel onduidelijkheid bestaat over wat ‘set en setting’ nu precies betekenen en hoe ze het best kunnen worden toegepast in onderzoek. De onderzoekers hopen dat hun expliciete en gestructureerde benadering daar nu helderheid in brengt.
Het ontbreken van zulke standaarden had eerder al concrete gevolgen. Zo wees de Amerikaanse FDA onlangs een aanvraag voor goedkeuring van MDMA-geassisteerde therapie bij PTSS af, onder meer omdat de verslaglegging van omgevingsfactoren tussen studies sterk varieerde.
”Mensen met ernstige psychische aandoeningen die niet reageren op bestaande behandelingen kijken hoopvol naar deze therapieën,” volgens de onderzoekers, die stellen dat met de ReSPCT-richtlijnen het onderzoek betrouwbaarder en ethischer gemaakt kan worden.
In oktober volgt nog een internationale workshop, waar onderzoekers en clinici zullen bespreken hoe ReSPCT kan worden geïntegreerd in toekomstig psychedelisch onderzoek en klinische toepassing.
Pronovost-Morgan, C., Greenway, K.T., Roseman, L. et al. An international Delphi consensus for reporting of setting in psychedelic clinical trials. Nat Med (2025).
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijfformulier, opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
