De GGZ is de enige grote zorgsector waar in het eerste coronajaar de resultaten afnamen. Ten opzichte van 2019 daalde in 2020 het gezamenlijke nettoresultaat in de GGZ-sector met bijna 27% tot € 95 miljoen. Ziekenhuizen en organisaties in de ouderen-, gehandicapten- en jeugdzorg deden het in 2020 gemiddeld juist beter, vooral dankzij corona-steunmaatregelen.
De oorzaak is tweeledig. Een deel van de winst in 2019 was incidenteel, met name door boekwinst bij de verkoop van onroerend goed. Daarnaast zijn vorig jaar de bedrijfslasten (+7,9%) in de GGZ harder gestegen dan de opbrengsten (+7%). GGZ-organisaties moesten vooral fors meer in de buidel tasten voor personeelskosten (+8,7%), die opgelopen zijn tot € 5,6 miljard. Door de krapte op de arbeidsmarkt werd daarnaast ook nog eens € 434 miljoen uitgegeven aan de inhuur van flexibel personeel als zzp’ers en uitzendkrachten.
Dat blijkt uit een analyse van de jaarverslagen van de GGZ-sector over 2020. Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg, en Verstegen accountants en adviseurs onderzochten de cijfers van 207 zorgorganisaties in de GGZ, die samen 93% van de totale omzet van de sector vertegenwoordigen. De organisaties behandelden tijdens de eerste coronacrisis bijna 960.000 cliënten, een daling van 1,7% ten opzichte van 2019.
Gezonde financiële positie van de GGZ-sector als geheel blijft in stand
De financiële resultaten van de GGZ blijven flink schommelen. Na de winst in 2019 en een halvering van het resultaat in 2018 zijn resultaten weer op het niveau van 2017. De sector boekte in 2020 een gezamenlijk positief resultaat van € 95 miljoen, een rendement van 1,3%. Een deel van de winst is toegevoegd aan het eigen vermogen, dat eind 2020 samen zo’n € 1.8 miljard bedraagt. Zowel de liquiditeit als solvabiliteit van de sector daalde licht. “Ondanks de daling van de resultaten, is het rendement in 2020 in grote lijnen voldoende om de gezonde financiële positie van de GGZ-sector als geheel in stand te houden”, stelt Ruud Plu, directeur/bestuurder van Intrakoop. “Ook in de GGZ hebben de compensatiemaatregelen die in het kader van covid-19 zijn ingezet voor omzetderving en extra kosten als een parachute gewerkt om een grote klap te voorkomen.”
Ondanks deze coronasteun schreven in 2020 toch nog 55 GGZ-organisaties rode cijfers. Daarmee is het aantal organisaties met een negatief resultaat nauwelijks veranderd: in 2019 boekten 53 organisaties verlies. Het valt daarbij op dat ongeveer de helft van de organisaties nieuw is op de lijst. Dit wijst er op dat de verliezen meestal incidenteel zijn en dat de GGZ-organisaties in staat zijn hun resultaten succesvol te beïnvloeden. Uit de jaarverslagen van organisaties met rode cijfers blijkt verder dat de verliezen vaak worden veroorzaakt doordat de geleverde zorg niet volledig wordt vergoed door verzekeraars en gemeenten. Daarnaast kampt de GGZ-sector met stijgende personeelskosten vanwege arbeidsmarktproblematiek en een hoog ziekteverzuim, die de resultaten onder druk zetten.
Sterke stijging inkoopkosten en duurdere zorg
Ook de stijging van de inkoopuitgaven (+8,6%) drukte de resultaten. Met uitzondering van investeringen in gebouwen zijn eigenlijk alle inkoopuitgaven toegenomen. Grootste inkoopuitgaven vormen de zogeheten algemene kosten (€ 585 miljoen), die met 8,7% stegen. Deze toename is flink hoger dan in 2019 (+3,3%) door covid-19, maar ook door hogere automatiseringskosten, zoals software- en licentiekosten en de kosten die worden gemaakt in het kader van een betere digitale informatie-uitwisseling met cliënten en tussen organisaties onderling.
De coronapandemie heeft ook gezorgd voor een forse toename van de directe zorgkosten, de patiënt- en bewonersgebonden kosten. Deze stegen in 2020 met 8,9%, terwijl het aantal cliënten juist met 1,7 procent daalde. Een belangrijke oorzaak hiervoor zijn extra kosten die zijn gemaakt in het kader van covid-19, zoals de aanschaf van beschermingsmiddelen. De stijging van de kosten wordt verder verklaard doordat organisaties vaker met onderaannemers werken.
Nadat in 2019 de investeringen met ruim 35% waren gestegen (vooral door nieuw- en verbouw), namen de investeringen ook in 2020 toe. Dit keer met 11,1% tot in totaal € 269 miljoen, vooral door de verbouwing van bestaand vastgoed of nieuwbouw. Ook is er meer geïnvesteerd in machines en installaties en extra uitgaven voor automatisering. Hieronder vallen ook de uitgaven die in verband met covid-19 zijn gedaan om behandelaren en ondersteunende diensten vanuit huis te laten werken.
Krappe arbeidsmarkt stuwt kosten verder op
Door onder meer de zorgbonus van € 1.000 voor elke zorgmedewerker zijn in 2020 de personeelskosten van de GGZ-organisaties opgelopen tot € 5,6 miljard. Samen met gestegen salariskosten en premies voor sociale laten en pensioenen betekent dit een stijging van 8,7%. Tegelijkertijd is de GGZ steeds meer geld kwijt aan personeel niet in loondienst (PNIL) door de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt. De onderzochte GGZ-organisaties telden eind 2020 ruim 4.700 vacatures, waarvan 83% cliëntgebonden vacatures. Om aan de vraag te kunnen voldoen wordt veel gewerkt met uitzendkrachten en zzp’ers. De kosten voor de inhuur van deze flexibele krachten steeg in 2020 met 5,7% tot € 434 miljoen. Gemiddeld maken PNIL-kosten zo’n 8% van de totale personeelskosten uit: daarmee is in 10 jaar tijd sprake van een verdubbeling van de kosten aan externe inhuur van personeel.
Het totaal aantal cliënten in zorg/behandeling bedraagt bij de onderzochte GGZ-organisaties 957.716 cliënten, waaronder 405.465 nieuw ingeschreven cliënten en 408.103 cliënten die in 2020 zijn uitgeschreven. De instroom van nieuwe cliënten die zich bij deze GGZ-organisaties melden met klachten daalde door covid-19: het aantal nieuw ingeschreven cliënten lag -5,4% lager dan in 2019. Gelet op het totaal aantal behandelde cliënten in 2020, is sprake van een daling van -1,7% ten opzichte van 2019. De capaciteit, uitgedrukt in het totaal aantal bedden/plaatsen dat in de GGZ beschikbaar is voor opnames gefinancierd vanuit de Zvw of Wlz, bleef in 2020 nagenoeg gelijk. Het aantal verblijfsplaatsen gefinancierd vanuit de Wmo dat gericht is op begeleiding, daalde in 2020 met -6,6% naar een totaal van 14.156 plaatsen.
De Intrakoop Jaarverslagenanalyse GGZ 2020 is hier te downloaden
Bron: Persbericht Intrakoop
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijffomulier, Opgeven van je mailadres is voldoende.
Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
