Sociaal-economische achterstand vergroot risico op eetstoornissen bij jongeren

Tieners die opgroeien in gezinnen met financiële problemen hebben een aanzienlijk grotere kans om eetstoornissen te ontwikkelen dan hun leeftijdsgenoten uit meer welvarende gezinnen. Dat blijkt uit een recent gepubliceerd grootschalig onderzoek (https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2837790) binnen de Avon Longitudinal Study of Parents and Children (ALSPAC), uitgevoerd in Engeland.

Schaal van financiële problemen

De ALSPAC-studie (https://www.bristol.ac.uk/alspac/) volgde meer dan 14.000 kinderen die begin jaren negentig werden geboren in de regio Avon. Voor de huidige analyse werden gegevens van 7.824 deelnemers meegenomen, waarvan ruim de helft jongens was. De onderzoekers keken naar de invloed van sociaal-economische factoren – zoals inkomen, opleiding en beroep van de ouders, financiële problemen en de mate van achterstand in de woonomgeving – op het ontstaan van eetstoornis-gerelateerde symptomen tijdens de adolescentie.

De jongeren werden onderzocht op drie momenten: op 14-, 16- en 18-jarige leeftijd. Daarbij werd gekeken naar verstoord eetgedrag, zorgen over gewicht en lichaamsvorm, en ontevredenheid met het eigen lichaam.

Voor het onderzoek werd een ’schaal van financiële problemen’ gebruikt. De schaal loopt van 0 tot 15 punten, waarbij een hogere score betekent dat een gezin met méér financiële moeilijkheden te maken had. De vragen die de onderzoekers de moeders stelden gingen bijvoorbeeld over:
moeite met het betalen van rekeningen of hypotheek/huur; problemen bij het aanschaffen van basisbenodigdheden zoals eten of kleding of er financiële stress werd ervaren in de eerste jaren na de geboorte van het kind. De scores zijn opgebouwd uit meerdere van dit soort indicatoren. Elk probleem leverde punten op, waardoor een totaalbeeld ontstond van de mate van armoede of economische druk in het gezin.

Belangrijkste bevindingen

Uit de resultaten blijkt dat elk extra punt op de genoemde schaal van financiële problemen leidde tot een 6% hogere kans op verstoord eetgedrag. Ook nam de ontevredenheid met het lichaam toe, evenals de zorgen over gewicht en lichaamsvorm. Daarnaast bleek dat jongeren van wie de ouders alleen een verplichte schoolopleiding hadden gevolgd, bijna twee keer zo vaak last hadden van eetstoornis-symptomen als jongeren met hoogopgeleide ouders.

De cijfers laten ook zien dat eetstoornissen toenemen naarmate jongeren ouder worden: op 14-jarige leeftijd had 7,9% te maken met verstoord eetgedrag, op 16-jarige leeftijd liep dit op tot 15,9%, en op 18 jaar tot 18,9%.

Wegnemen van obstakels zou prioriteit moeten zijn in beleid

Volgens de onderzoekers wijzen de resultaten op een duidelijke link tussen sociaal-economische ongelijkheid en de kans op eetstoornissen. Dit suggereert dat niet alleen persoonlijke en psychologische factoren een rol spelen, maar dat ook de maatschappelijke context zwaar weegt.

Daarbij komt dat jongeren uit achtergestelde milieus vaak meer barrières ervaren in de toegang tot zorg. “Het identificeren en wegnemen van obstakels die voorkomen dat jongeren uit sociaal kwetsbare gezinnen toegang krijgen tot eetstoorniszorg zou een prioriteit moeten zijn voor beleid en onderzoek,” benadrukken de auteurs. Training voor huisartsen en andere eerstelijns zorgverleners kan helpen om eetstoornissen in een vroeg stadium beter te herkennen, zeker bij groepen die nu sneller over het hoofd worden gezien.

Kanttekeningen

Het onderzoek kent enkele beperkingen. Zo viel een deel van de deelnemers uit, met name jongeren uit gezinnen met lage inkomens, wat mogelijk tot vertekening van de resultaten heeft geleid. Ook zouden sommige meetinstrumenten niet gevoelig genoeg zijn geweest om extreme vormen van eetstoornissen, zoals anorexia, volledig in kaart te brengen.
Ook betekent het gegeven dat het onderzoek in Engeland is gedaan, dat de resultaten niet zonder meer toepasbaar zijn op de Nederlandse situatie. 

Conclusie

De studie maakt duidelijk dat jongeren uit sociaal-economisch achtergestelde gezinnen niet alleen vaker symptomen van eetstoornissen vertonen, maar ook moeilijker hun weg vinden naar passende zorg. Het verkleinen van maatschappelijke ongelijkheden zou daarom niet alleen sociale winst opleveren, maar ook bijdragen aan de preventie van eetstoornissen.

Hahn JS, et all: Family Socioeconomic Position and Eating Disorder Symptoms Across Adolescence. (https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2837790)
JAMA Netw Open. 2025; 8(8):e2527934. doi:10.1001/

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).