Roken blijkt het risico op depressie aanzienlijk te verhogen

Dat roken ongezond is, mag ondertussen bij de meeste mensen bekend zijn. Daarbij gaat de aandacht meestal naar lichamelijke aandoeningen, zoals longkanker. Dat roken ook het risico op psychische aandoeningen verhoogt, is minder bekend.

In de afgelopen jaren toonde steeds meer onderzoek een sterke correlatie aan tussen roken en psychische aandoeningen, maar onduidelijk bleef of roken de oorzaak of juist het gevolg was van een (latente) psychische aandoening. Canadese en Deense onderzoekers hebben nu aangetoond dat roken kan leiden tot een depressies of een bipolaire stoornis.

Volgens Doug Speed van het Centrum voor Kwantitatieve Genetica en Genomica aan de Aarhus Universiteit: spreken de cijfers voor zich: roken veroorzaakt psychische aandoeningen. Hij tekent daarbij aan dat roken uiteraard niet de enige oorzaak is, maar het verhoogt het risico om met een psychische aandoening opgenomen te worden met 250 procent.

Het onderzoek

De onderzoekers kregen toegang tot de UK Biobank, een van de grootste databases ter wereld met menselijke gezondheidsinformatie. De database bevat genetische gegevens van meer dan een half miljoen mensen. De genetische gegevens werden gekoppeld aan veel andere gezondheidsinformatie en antwoorden van de deelnemers over hun levensstijl. Daarbij zochten ze naar patronen in de gegevens tussen roken en psychische aandoeningen.

Tijdsdimensie en genen

Anders dan eerdere onderzoeken werd ook gekeken naar een mogelijke tijdsdimensie. Roken begint meestal lang voordat een psychische aandoening zich aandient. Mensen beginnen over het algemeen te roken vóór hun twintigste, maar worden gemiddeld pas tussen de 30 en 60 opgenomen in het ziekenhuis met een psychische stoornis.

Ongeveer 90 procent van de mensen in de dataset die nog rookten of vroeger rookten, waren begonnen voor de leeftijd van 20. De kans dat je later in het leven gaat roken is daarmee behoorlijk klein. Volgens de onderzoekers helpen je genen in feite bepalen of je al dan niet een roker wordt. Zij vonden een aantal terugkerende genetische varianten bij de rokers in de dataset. Door naar tweelingstudies te kijken, waarin de tweelingen dezelfde genen hadden maar opgroeiden in aparte huishoudens, konden ze zien dat hun genen 43 procent van het risico om een roker te worden konden verklaren.

In huishoudens waar de adoptieouders ook rookten, nam het risico toe dat het kind ging roken. Als de ouders echter niet rookten, was het risico lager, maar nog steeds groter wanneer de ’echte’ ouders van de kinderen rokers waren geweest en bepaalde genen hadden doorgegeven.

Er blijken een aantal genetische varianten die de onderzoekers ’rookgerelateerde genen’ noemen. De mensen in de dataset die de rookgerelateerde genen bij zich droegen maar niet rookten, hadden minder kans om psychische stoornissen te ontwikkelen in vergelijking met degenen die de genen droegen en wel rookten.
Omdat de genetische varianten ook lijken te zijn gekoppeld aan het risico op psychische aandoeningen, was dit vroeger wat vaag, zeggen de onderzoekers. Maar in deze studie tonen ze aan dat het waarschijnlijk is dat het risico om te beginnen met roken het risico om psychische stoornissen te ontwikkelen verhoogt vanwege de ’rookgerelateerde genen.

Nog geen duidelijke verklaring

Statistisch gezien lijkt roken psychische stoornissen zoals depressie, bipolaire stoornis en schizofrenie te veroorzaken. De onderzoekers hebben geen verklaring voor waarom dat zo is.

Eén theorie is dat nicotine de opname van de neurotransmitter serotonine in de hersenen remt, en we weten dat er een relatie is tussen depressie en serotonine-productie. Wanneer je een sigaret rookt, activeert nicotine de productie van serotonine in de hersenen. Onder andere hierdoor voel je je ontspannen na het roken. Maar als je blijft roken, zal nicotine het tegenovergestelde effect hebben. In plaats daarvan zal het de serotonine remmen - wat je angstig, onrustig en instabiel kan maken. Met een stevige slag om de arm stellen de onderzoekers dat dit zou kunnen duiden op ontstekingen in de hersenen door roken, wat op de lange termijn delen van de hersenen kan beschadigen en tot verschillende psychische stoornissen kan leiden.

Kanttekeningen

De cijfers waarop het onderzoek is gebaseerd, zijn afkomstig uit het Verenigd Koninkrijk. Ze zijn dus niet gebaseerd op Denen. Desalniettemin is Speed van mening dat eventuele verschillen erg klein zijn. In hoeverre de cijfers toepasbaar zijn op Nederlanders, is niet bekend.
Een andere kanttekening is, dat het onderzoek gebaseerd is op mensen die zijn opgenomen in een (psychiatrisch) ziekenhuis. Het is goed mogelijk dat de indicaties voor opname in het Verenigd Koninkrijk en Nederland dusdanig verschillen, dat de uitkomsten niet zonder meer op Nederland toepasbaar zijn.
Doug Speed wil hetzelfde onderzoek ook doen in Denemarken en Finland. De toegang krijgen tot die gegevens is echter duurder, daarom hebben is deze een pilotstudie gedaan met de Britse gegevens om te zien of er een correlatie was.

Het volledige (Engelstalige) onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Acta Psychiatrica Scandinavica. (https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/acps.13601)

Lees ook andere artikelen over roken en psychische stoornissen (https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/acps.13601)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).