'Ik identificeer me niet met mijn problemen'

Femme Makkinje over haar boek ’De Onzichtbare Koers’

“Het gaat redelijk goed, op sommige gebieden wat minder, maar in het algemeen gaat het goed want ik heb toch geruime tijd van crisissituatie naar crisissituatie geleefd en van opname naar opname. Daar ben ik nu wel uit…”

Nog niet heel lang geleden zocht ik contact met Femme Makkinje om met haar in gesprek te gaan naar aanleiding van haar boek ‘De Onzichtbare Koers’ waarin ze naar eigen zeggen schrijft over het proces van het zoeken naar richting in het leven, ofwel over het vinden van je eigen ‘koers’. Ze benadrukt dat primair deze zoektocht - in welke situatie dan ook - minder rechtdoorzee is dan wat het lijkt te zijn.  Aan de hand van een autobiografische tijdlijn die gekenmerkt wordt door een oplopende psychische crisis geeft ze bloot hoe haar proces van het zoeken naar richting in het leven verloopt in de context van haar autisme, eetstoornis en chronische lichamelijke klachten. Het boek wordt daardoor niet alleen gevormd door een verhaal, maar ook door een onderliggende boodschap. Een afspraak met Femme om met haar over haar boek in gesprek te gaan, lukt aanvankelijk niet omdat ze wederom was opgenomen.

Gepest

Nu zitten we op een maandagochtend aan een kopje thee in haar zeer recent betrokken kleine appartement ergens in Amsterdam Oost. Voor het eerst nu op haar eigen stek. Al met al reden te meer om ons gesprek te openen met de vraag “hoe is het nou met je?” Al snel ontspint zich een intensief gesprek waarin Femme open, eerlijk en in klare taal vertelt over haar leven en hoe ze dat ervaart. Niet voor niets heeft “De Onzichtbare Koers” als ondertitel: “Over chronische lichamelijke klachten, autisme en een eetstoornis”.

Al sinds de basisschool kent het leven de nodige hindernissen voor Femme die zich veelal in haar hoofd worden verwerkt en daarmee haar gedrag mede bepalen. Ooit vonden andere kinderen haar raar en werd ze gepest. Zelfbewustzijn, in negatieve zin, was het resultaat en zie daar maar eens mee om te gaan. Aan haar tweelingzus had ze gelukkig wel houvast en ontspanning, ze waren altijd samen. Totdat men op de middelbare school dacht dat het voor haar ontwikkeling beter was ze uit elkaar te halen. Dat was voor Femme een heel slecht idee. Ze ontwikkelde uiteindelijk een eetstoornis, een manier om controle te kunnen hebben en houden over haarzelf in de vorm van controle over haar lichaam.

Na de middelbare school bleek de heldere hemel waarop Femme zich verheugde na al die moeizame jaren nog een donderslag in petto te hebben. Tijdens een trip met haar moeder en zus naar New York en Toronto ontstonden er allerlei heftige lichamelijke klachten van onduidelijke oorsprong.  Daar heeft ze tot op heden nog steeds in wisselende intensiteit last van.

Harde en eerlijke taal

Soms maakte Femme in de afgelopen jaren wat dagboekaantekeningen. Ambitie om een boek te gaan schrijven speelden daarin aanvankelijk geen rol. Maar wel bleek schrijven een manier van verwerken. Dat tezamen met de behoefte om haar belevenissen te delen leidde uiteindelijk tot dit boek en hoe!

Heldere, harde en eerlijke taal en confronterende zelfobservaties leveren uiteindelijk een zeer leesbaar geheel op dat uitstijgt boven het individuele verhaal. Dat is het resultaat van een specifieke structuur in de opzet van haar boek die Femme heel bewust en overwogen heeft uitgewerkt. Alles is grondig overdacht. Het was, zoals ze zegt, intensief puzzelen om tot een goede structuur te komen. Er was materiaal te over in haar hoofd, maar er moesten keuzes worden gemaakt om tot een zinvol geheel te komen. Ze gebruikt heel bewust afwisselend reflecties, beschrijvingen, dagboekaantekeningen en flashbacks. Dat schept helderheid, begrip en afwisseling en op die manier ontstaat er een plezierig te lezen geheel. Dat schrijven blijkt aldus voor haar een middel om dingen te verwerken en zo ook de hectiek in haar denken tot rust te brengen. Door het delen van haar ervaringen bevredigt haar schrijven ook de behoefte om anderen te informeren, te inspireren en mogelijk te helpen.  De ambitie om te blijven schrijven is zeker aanwezig en het denken over een volgend boek waarin het pure en subjectieve beleven van een mentale crisis centraal staat, is al op gang gezet.

Angst om de grip te verliezen

In het laatste hoofdstuk van ‘De Onzichtbare Koers’ kijkt Femme terug. “Alle gedachten die ik had draaiden in essentie om hetzelfde. Stuk voor stuk waren ze gebaseerd op angst om de grip te verliezen.” (---) “ik heb gemerkt dat de lastige momenten in het leven juist kansen vormen om te groeien en dichterbij jezelf te komen. Daar waar het ware geluk zich schuilhoudt. Maar vergeet niet, dit is een alsmaar doorgaand leerproces.” En dat leerproces is na het uitkomen van haar boek natuurlijk doorgegaan. Het zoeken naar haar koers in het leven, aldus grotendeels gericht op het leren richting te geven in haarzelf gaat met vallen en opstaan, crisis na crisis. Eind vorig jaar resulteerde dat opnieuw in een opname. Nu, hier aan de keukentafel in Amsterdam Oost klinkt optimisme: “ik weet hoe het moet, ik weet wat er aan de hand is.” Belangrijk voor Femme is dat ze nu een eigen plek heeft en van daaruit leert omgaan met haar eigen kwetsbaarheden. “leren met mezelf omgaan”.

Zo is het nu

“Het lukt nu beter om mezelf te distantiëren van drukte en chaos om me heen en in mezelf. En ik heb niet meer veel last van sombere gedachtes. Het was enorm druk in mijn leven soms, dan waren er veranderingen, vorig jaar nog was de bedoeling een behandeling voor autisme van 9 maanden maar de weg ernaartoe verliep onduidelijk; het kon niet door gaan en toen weer wel” Het verliep in ieder geval niet volgens de verwachtingen en de gemaakte plannen die ze had, zoals een studie beginnen en op zichzelf gaan wonen. De studie theologie ging niet goed. De behandeling waarin haar autisme centraal stond werd toch gestart en al snel bleek dat ze geen klik had met haar begeleider. Het liep mis. “Dit wordt het niet, studie wordt het niet… ik was totaal geblokkeerd en dichtgeslagen in mijn hoofd”.

De behandeling is gestopt en Femme besloot om haar zus in Scandinavië te bezoeken.  Daar in Noorwegen ging het niet goed, vooral haar eetstoornis speelde op, met somberheid tot gevolg. “ik trok het gewoon niet, ik was eigenlijk op na al die veranderingen” Weer thuisgekomen lukte het helemaal niet meer, haar eetstoornis stuurde, versterkte sombere gedachten, “ik voelde me zo gevangen”. Femme nam een overdosis aan pillen, werd gelukkig door haar moeder op tijd gevonden, ze was erg geschrokken van zichzelf “ik was ver heen” Een opname volgde: het voelde als een pas op de plaats.

“Het kan ook anders, dacht ik” zegt Femme waarop ik als vanzelf vraag: “zit je ook wel eens niet in je hoofd?” Femme lacht, “in mijn hoofd ben ik altijd heel actief…”. “Wel ervaar ik nu steeds meer ruimte in mijn hoofd, om te reflecteren op mijn eigen gedachten. Mijn hoofd, mijn denken is heel veeleisend over mijn leven, ik ben de hele tijd bezig met wat de maatschappij en mijn omgeving van me verwacht...  is dat wel wat ik wil”.  “Dit is gewoon gekkenwerk” heeft ze inmiddels geconcludeerd. Die blik op haarzelf brengt nu enige rust in de hectiek van haar denken en haar gevoelens van minderwaardigheid die soms de kop op steken. Er is een wisseling van perspectief op haarzelf en daarmee afstand van de chaos die ze soms voelt.

Dat laatste heeft zeker ook te maken met een ervaring die ze opdeed in India en waarover ze ook schrijft in haar boek. Ze woonde daar een aantal weken in een ashram op zoek naar enige verbetering van haar lichamelijke klachten. Op zekere dag klinkt er bij het zingen van een mantra een melodie die haar doet denken aan een kinderliedje uit haar kleutertijd. Plots voelt ze in zichzelf de lichtheid waar ze zo naar verlangt, “het geeft toegang tot mijn innerlijke zelf”, zoals ze dat formuleert in haar boek. Die ervaren lichtheid bestendigde niet maar geeft Femme sindsdien wel een belangrijk referentiepunt dat ze inzet in de weg naar haar herstel. Het was een eerste stap naar een toenemend zelfbewustzijn.

En zo gaat het kort na haar laatste opname redelijk goed met haar. De lichamelijke klachten houdt ze heel precies bij, ze worden minder en Femme heeft het gevoel dat ze er zelf beter mee om gaat. Als ik vraag wat ze nodig heeft, noemt ze “een eigen plek” en van daaruit “leren leven met eigen kwetsbaarheden, leren omgaan met mezelf”.

Perspectief

“Ik identificeer me niet met mijn problemen: ik ben het niet, ik heb het!” zegt Femme met nadruk. Ze toont zich krachtig in de keuzes die ze maakt en de acties die ze onderneemt. Ze kijkt helder en onderzoekend naar zichzelf en kan dat goed onder woorden brengen. En ze aarzelt niet om in actie te komen. Ze kiest ervoor naar India te reizen, ze breekt een reis naar familie in Canada af omdat het haar geen goed doet, koopt een ticket naar Hawaii en vind daar ontspanning. Ze schrijft een boek, vindt een plek voor zichzelf in Amsterdam, maakt plannen voor een nieuw boek. Ze zet nu stappen die corresponderen met haar eigen behoeftes en maakt nieuwe keuzes. Ze gaat kiezen voor plezier, niet voor zelfopgelegde ambities. Ze gaat zich inschrijven voor de studie Scandinavische Talen en Culturen aan de Universiteit van Amsterdam, dat voelt als een bevrijding, ze kiest daarvoor omdat ze er op diverse manieren iets mee heeft. En ‘last but not least’ schrijft ze liedjes waarbij ze zichzelf begeleid op gitaar.

Als ze me een opname van een lied van haar laat horen, ze schrijft haar teksten inmiddels in het Nederlands, ben ik onder de indruk.  Het is een adequate samenvatting van de afgelopen twee uren in gesprek: Femme Makkinje klinkt in haar zingen kwetsbaar en krachtig tegelijk.