Een nepmedicijn tegen schuldgevoel: het werkt

Schuldgevoel is een lastig en ongemakkelijk gevoel, dat veel vervelende gevolgen kan hebben. Onderzoekers van de Universiteit van Basel hebben aangetoond dat placebo’s schuldgevoelens kunnen helpen verminderen, zelfs wanneer de placebo openlijk wordt toegediend.

Mensen gedragen zich niet altijd onberispelijk in relaties met anderen. Als we merken dat dit onbedoeld schade heeft veroorzaakt, voelen we ons vaak schuldig. Dit is een ongemakkelijk gevoel en motiveert ons om corrigerende maatregelen te nemen, zoals excuses aanbieden of toegeven. Daarom wordt schuld als een belangrijke morele emotie beschouwd, zolang het maar adaptief is: passend en in verhouding tot de situatie. ”Het kan interpersoonlijke relaties verbeteren en is daarom waardevol voor de sociale cohesie”, zegt Dilan Sezer, onderzoeker bij de afdeling Klinische Psychologie en Psychotherapie aan de Universiteit van Basel. De faculteit deed onderzoek of schuldgevoelens kunnen worden verminderd door placebo’s te nemen, de bevindingen zijn nu gepubliceerd in het tijdschrift Scientific Reports. (https://www.nature.com/articles/s41598-022-25446-1)

Open-label placebo’s werken

Om hun schuldgevoelens aan te wakkeren, werd proefpersonen in het onderzoek gevraagd te schrijven over een moment waarop ze belangrijke gedragsregels hadden genegeerd, of iemand in hun omgeving oneerlijk hadden behandeld, gekwetst of zelfs geschaad. Het idee was dat de studiedeelnemers zich nog steeds slecht moesten voelen over de gekozen situatie. Deelnemers werden vervolgens in drie groepen verdeeld: deelnemers in de ene groep kregen placebo-pillen terwijl hen ten ornrechte werd verteld dat het een echt medicijn was; de deelnemers in een andere groep kregen te horen dat ze een placebo kregen. Beide groepen kregen te horen dat wat ze hadden gekregen effectief zou zijn tegen schuldgevoelens. De controlegroep kreeg helemaal geen behandeling.

De resultaten toonden aan dat schuldgevoelens significant verminderden in beide placebogroepen in vergelijking met degenen zonder medicatie. Dit was ook het geval wanneer de proefpersonen wisten dat ze een placebo hadden gekregen. ”Onze studie ondersteunt daarom de intrigerende bevinding dat placebo’s werken, zelfs als ze openlijk worden toegediend, en dat uitleg van de behandeling de sleutel is tot de effectiviteit ervan”, zegt de hoofdauteur van de studie, Dilan Sezer. De deelnemers aan deze studie waren allemaal gezond, hadden geen psychiatrische stoornissen en werden niet behandeld met psychofarmaca.

Klinische toepasbaarheid nog niet bewezen

Waar schuldgevoelens irrationeel zijn en voor langere tijd aanhouden, worden ze als onaangepast beschouwd, met andere woorden, onevenredig. Deze emoties kunnen de gezondheid van mensen aantasten en zijn onder andere ook een veel voorkomend symptoom van depressie.
Het is niet de eerste keer dat een dergelijk effect wordt gezien. Eerdere wetenschappelijke studies hadden al aangetoond dat placebo-effecten krachtig kunnen zijn bij de behandeling van depressie. Maar de bevinding dat open-label placebo’s ook nuttig kunnen zijn voor zulke sterke emoties als schuldgevoelens, is nieuw.
Volgens Sezer ligt het voor de hand dat we moeten proberen deze effecten te benutten om problemen te verhelpen. ”Vooral het toedienen van open-label placebo’s is een veelbelovende aanpak, omdat het de autonomie van de patiënt behoudt door patiënten volledig bewust te maken van hoe de interventie werkt.”

De resultaten van het onderzoek zijn een eerste veelbelovende stap in de richting van symptoomspecifieke en meer ethische behandelingen van psychische klachten met open-label placebo’s, vervolgt Sezer. Er zal verder onderzocht moeten worden of het mogelijk is maladaptieve schuldgevoelens te behandelen met placebo’s. En het is nog steeds niet bekend of vergelijkbare effecten ook mogelijk zijn bij andere gevoelstoestanden. Voor Sezer is één ding zeker: ”Het gebruik van open-label placebo’s zou een goedkope en eenvoudige behandelingsoptie zijn voor veel psychische en lichamelijke klachten.”

Voor de hele publicatie: Dilan Sezer, Cosima Locher, Jens Gaab: Deceptive and open-label placebo effects in experimentally induced guilt: a randomized controlled trial in healthy subjects. (https://www.nature.com/articles/s41598-022-25446-1)
Scientific reports (2022), doi: 10.1038/s41598-022-25446-1

Lees ook: Kennis over placebo- en nocebo-effecten kan effecten van behandeling verbeteren (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3692800/nieuws/kennis_over_placebo-_en_nocebo-effecten_kan_effecten_van_behandeling_verbeteren.html?page=0)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).