Relatie van jongeren met social media gecompliceerder dan het lijkt

Sociale media zoals TikTok, Instagram en Twitter maken het makkelijk om eindeloos door te blijven scrollen. Maar dat betekent niet dat er direct sprake is van ‘doomscrollen’, eindeloos gebruik met een negatief effect op het welzijn. Dat zegt Nastasia Griffioen, die op 12 september promoveert aan de Radboud Universiteit op onderzoek naar smartphonegebruik onder jongeren.

‘De vrees voor de effecten van smartphones en sociale media lijkt vergelijkbaar met de vrees voor radio, televisie of Dungeons & Dragons in eerdere generaties. De maatschappij is bang dat sociale media jongeren beschadigen, en al meer dan een decennium zijn onderzoekers bezig uit te zoeken of jongeren er nadelige effecten van ondervinden,’ legt gedragsonderzoeker Griffioen uit.

‘Maar nu blijkt dus dat we de grote meerderheid van deze onderzoeken het raam uit moeten gooien, omdat de onderzoeksmethodes onbetrouwbaar of ongeschikt blijken te zijn. Jongeren wordt vaak gevraagd om in een vragenlijst aan te geven wat ze doen op sociale media, hoe vaak ze ernaar kijken en hoe lang. Maar jongeren weten aan het einde van de dag, laat staan week, echt niet goed meer wat ze allemaal op sociale media gedaan en gezien hebben. Daarnaast zijn vragenlijsten een eenrichtingsstraat—je hebt als onderzoeker geen idee hoe de vraag geinterpreteerd wordt en je hebt geen kans om een gesprek aan te gaan met de jongeren om hun antwoorden verder uit te diepen.’

Gecompliceerde relatie

Griffioen ging op zoek naar manieren om de effecten van socialmedia-gebruik beter in kaart te brengen. ‘Dat deden we bijvoorbeeld door jongeren tien minuten alleen te laten en in het geheim te monitoren om te zien wat ze op hun smartphone deden. Vervolgens gingen we in gesprek met ze om te reflecteren op wat ze in die periode deden, en op hun ervaringen met het gebruik van sociale media bredere zin. Aan de hand van beelden konden we ze helpen om zich dingen te herinneren, en kregen we een duidelijker of completer beeld van hun relatie tot smartphones en sociale media. Deze onderzoeksmethode kost meer tijd, maar het geeft wel een beter beeld dan onderzoek dat vooral gebruik maakt van vragenlijsten.’

Voornaamste conclusie: er bleek over het algemeen geen verband tussen het gebruik van sociale media en hoe de jongeren zich voelden op de korte termijn. ‘Maar uit de gesprekken bleek wel dat hun relatie met social media heel gecompliceerd is. Het hangt sterk af van de persoon,  de context en allerlei andere factoren,’ merkt Griffioen op. ‘Denk bijvoorbeeld aan de coronapandemie: tijdens de lockdowns zaten heel veel mensen thuis en was er weinig ruimte voor sociaal contact buiten de deur. We zagen dat sociale media in die periode juist een erg positief effect had—nog meer dan normaal—omdat het toch nog voor enig contact zorgde. Hetzelfde geldt als je bijvoorbeeld in een dunbevolkt gebied woont waar niemand je interesses deelt: dan kan sociale media juist een uitkomst zijn.’

Impact van maatschappelijk debat

Wat in ieder geval wel impact lijkt te hebben op hoe jongeren smartphonegebruik ervaren: het maatschappelijke debat. Griffioen: ‘Tijdens mijn gesprekken met jongeren over hun smartphonegebruik hoorde ik vaak dingen als ‘Ik weet dat ik er niet op moet zitten, maar…’ en ‘Het is zonde van mijn tijd, maar…’. Omdat we continu in onze omgeving en in de media horen over smartphoneverslaving en andere gruwelverhalen, ontstaat het idee dat het wel slecht móet zijn. Door onze onderzoeksmethodes te verbeteren krijgen we een beter idee van de échte impact, en kunnen we die ingebouwde schaamte misschien wegnemen. Het is lastig om je goed te voelen over iets wanneer de maatschappij blijft zeggen dat het slecht is, ook al is daar geen wetenschappelijke basis voor. ’

Bron: Radboud Universiteit (https://www.ru.nl/onderzoek/onderzoeksnieuws/onderzoek-naar-onze-relatie-met-social-media-schiet-tekort)

Lees hier eerdere artikelen over sociale media (https://www.ggztotaal.nl/tp-29166-2/sociale%20media)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).

social media social media