Het commissiedebat ggz, maatschappelijke opvang en suïcidepreventie

Vijf uur duurde het commissiedebat over de ggz , maatschappelijke opvang en suïcidepreventie afgelopen woensdag. Vanwege alle problemen die er spelen werd het debat zes weken eerder gehouden dan gepland en drongen alle aanwezige partijen aan op onmiddellijke actie door de Minister en de Staatssecretaris, anders dan verwijzen naar andere instanties en lopende onderzoeken.

Een beetje teleurstellend: van de twintig Kamerfracties waren er slechts elf van mening dat de urgentie van dien aard was, dat hun aanwezigheid noodzakelijk was. Nu zijn kleinere fracties vaker genoodzaakt te kiezen tussen de talloze Haagse overleggen, maar dat de eenmansfracties BBB en De Haan er wél waren en de uit minimaal drie mensen bestaande fracties Denk, Ja ’21, FvD, Haga en PvDD niet, dat geeft te denken over de prioriteiten van deze partijen. Waarbij BBB en De Haan ook blijk gaven van een direct persoonlijke betrokkenheid bij de ggz, maar daarmee blijft staan dat negen fracties het af lieten weten.
Hoe het zij, er werd veel gesproken over noodzaak om nú in te grijpen, er werd gewezen op sluiting van klinieken, personeelsgebrek en financiering, op de toenemende vraag naar ggz-zorg, op de ellende die het betekent als je een jaar op de wachtlijst staat, er werden sprekender en minder sprekende voorbeelden genoemd, maar een snelle oplossing is niet te verwachten. Heel verrassend was het allemaal niet, maar de urgentie werd breed gevoeld, óók door de Minister en de Staatssecretaris, die uiteindelijk niet veel op korte termijn konden doen.

Concreet

Misschien werd het stroperige ggz-stelsel en de politieke acties daarop het best geformuleerd door Maarten Hijink van de SP: ”In antwoord op Kamervragen die wij hebben gesteld over de tekorten in de ggz, schrijft de minister dat ggz-organisaties en verzekeraars — ik citeer — ”gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor een financieel verantwoorde, zorgvuldige en macroneutrale overgang naar het zorgprestatiemodel”. Je moet zo’n zin 25 keer lezen voordat je weet wat er staat. Die vraag leg ik dan hier ook maar neer: wat bedoelt zij nou eigenlijk precies met deze zin als het gaat over ”zorgvuldig” en ”verantwoord”?”
Of, in de woorden van Lisa Westerveld (GroenLinks): ”Net zei de minister: ik ga concreet worden. Toen heb ik even meegeschreven. Concreet zei ze: ik ga met partijen in gesprek en er komt een analyse of verkenning van de NZa. Ze wil afspraken maken aan de voorkant, gerichter toezicht en zorgverzekeraars wijzen op hun verantwoordelijkheid. Maar dat is toch op geen enkele manier concreet?”

Enkele opvallende momenten:

Joba van den Berg (CDA) zette vraagtekens bij de kritiek van de sector op het Zorgprestatiemodel: ”De ggz-instellingen geven aan financiële problemen te hebben, waarbij het zorgprestatiemodel als oorzaak wordt genoemd. Dat vindt het CDA vreemd, want het zpm is pas een paar maanden van kracht en is er ook nog op verzoek van de sector gekomen. Hoe kan dit?” Zelf vermoedt ze dat dit komt omdat de zorgvraagtypering tegen de afspraken in nog steeds niet rond is.

Fleur Agema (PVV) stelt dat het geld er wel degelijk is, maar op de plank blijft liggen. Haar hyperbole taalgebruik even daargelaten: ”Het Centraal Planbureau stelde in zowel de doorrekening van het vorige als die van het huidige regeerakkoord dat nieuwe hoofdlijnenakkoorden ten koste gaan van de kwaliteit van zorg. Ook de Rekenkamer stelde in 2020 in zijn rapport ”Geen plek voor grote problemen” dat het geld er wel is.” Ze wijst er ook op dat ”te veel ggz-bestuurders in patiënten met lichte geestelijke problemen hoge winsten zien, waardoor de mensen met zware problemen tussen wal en schip belanden.”

Carolien van der Plas (BBB) hield een bevlogen verhaal over een jongen die na veel ernstige problemen bij het Centrum voor Psychotherapie terecht kwam. Het centrum gaat nu sluiten. Van der Plas: ” Pro Persona zegt: wij behandelen een beperkte doelgroep voor relatief veel geld. (...) Zij zijn te duur. Laat dat even op je inwerken; het zal je gezegd worden. Je weet niet hoe je moet leven en dan hoor je dat dit ook nog te duur is. Ik heb het al vaker gezegd en zeg het nog een keer: mensen zijn geen dossiers; mensen zijn geen systeem.”
Net als Fleur Agema het debat naar haar eigen stokpaardje, het beddentekort bij de Covid, probeert te draaien, doet ook Carolien van der Plas dat naar het milieu: ”Op de plank ligt 60.000 miljoen euro voor stikstof en klimaat, voor een beleid waarvan we niet eens weten of het allemaal wel gaat helpen. Maar tegen mensen voor wie er behandelingen zijn die bewezen succesvol zijn, zeggen we: jullie zijn te duur. Ik kan dit niet verkroppen en vraag de minister met klem en met heel mijn hart: laat dit niet gebeuren.”
Dat is dan wel weer jammer.

’Open voor denkwerk’

Een typerend moment tussen Lisa Westerveld (GL) en Daan de Neef (VVD). Westerveld reageert nadat Maarten Heijink (SP) de vraag al in een andere vorm heeft gesteld: ”Ik zou de heer De Neef willen vragen of hij, als de minister blijft wijzen naar de NZa, de zorgverzekeraars en langetermijnplannen, het met me eens is dat we dan misschien als Kamer via een Kameruitspraak maar moeten zeggen: stop nou de sluiting van die instellingen totdat het op orde is, er goede vervolgzorg voor anderen geregeld kan worden en er echt onderzoeken zijn gedaan naar wat nou die oorzaken zijn van de sluiting. Misschien kunnen we het dan wel voorkomen.”
Het antwoord van De Neef, deel van de coalitie, is veelzeggend: ”Ik sta natuurlijk altijd open voor denkwerk verderop in het debat, maar ik zou in eerste instantie ook het antwoord van de minister hierop af willen wachten. Dat geldt met name voor het onderdeel van de regionale doorzettingsmacht.” Een volmondig ’Ja’ zou concreter zijn geweest.

De Minister

Ondanks de zondermeer goede intenties lukte het de Minsiter slecht om aan te geven wat er nu op korte termijn en op de lange termijn gaat veranderen, zoals ook blijkt uit de hiervoor geciteerde uitspraak van Lisa Westerveld. ”Maar”, zegt de Minsiter, ” Ik hoor de call to action van u heel duidelijk”.
En: ”Ik realiseer me heel goed dat het een heel taaie klus is, want als het makkelijk was, was het al opgelost. Ik weet ook van staatssecretaris Blokhuis hoe hij zich heeft stukgebeten op onder andere de wachtlijstaanpak.”
En: ”Ik kan niet beloven dat ik alles kan oplossen. Dat zal ik ook niet beloven in het debat. Ik denk ook niet dat de Kamer dat kan vragen. Maar ik doe er wel heel erg mijn best voor. Ik probeer er het uiterste aan te doen en probeer te laten zien dat we wat bemoedigende stappen voorwaarts maken.”
Het valt de Minister nauwelijks te verwijten (ze is pas sinds januari in dienst), maar er lijkt geen ontkomen aan dat er veel goede bedoelingen met weinig concrete uitwerkingen liggen. Een voorbeeld: ”Bij die transitie wordt ook ingezet op samenwerking, bijvoorbeeld tussen het sociaal domein, de huisartsenzorg, waarover terecht vragen werden gesteld, en de rest van de ggz-keten. Daarmee beogen we de laagdrempelige beschikbaarheid van ggz-expertise ook in de huisartsenpraktijk en het sociaal domein verder te organiseren. Zo kan inzet van de zwaardere ggz, worden voorkomen.”
De oorzaak? In de woorden van de Minister: ”.. als problemen taai zijn, dan heb ik ook de discussie rondom de toekomstagenda, het Integraal Zorgakkoord en alle actoren daarbij nodig om die problemen structureel te kunnen aanpakken.”

Het hele debat is hier live terug te kijken (https://debatgemist.tweedekamer.nl/debatten/ggz-maatschappelijke-opvang-su%C3%AFcidepreventie-2)