MIND en De Nederlandse GGZ: tegengestelde beelden van wegvallen ggz-zorg tijdens lockdown

Bij de helft van de door MIND ondervraagde cliënten is de psychische zorg tijdens de huidige lockdown achteruit gegaan. Dit varieert van afspraken die zijn omgezet naar beeldbellen en afspraken die zijn afgezegd tot zorg die geheel is stopgezet. Juist nu cliënten meer behoefte hebben aan zorg en steun, valt deze voor een deel van hen weg. Dit blijkt uit een recent onderzoek naar de impact van corona(maatregelen) onder het ggz-panel van MIND.

Branchevereniging De Nederlandse GGZ herkent dat beeld niet: in een persbericht stelt de vereniging dat ggz-aanbieders er alles aan doen om de zorg binnen de eisen van de richtlijn ggz en corona door te laten gaan.

Uitkomsten MIND-panel

De helft van de ondervraagde cliënten van MIND ziet negatieve gevolgen en 16% ziet zelfs zeer negatieve gevolgen voor de zorg die zij nodig hebben sinds de lockdown van medio december 2020. Hun zorg is gestopt, afspraken gaan door ziekte of quarantaine niet door en de wachttijd loopt op. Groepstherapie ondervindt hinder door wisselende aanwezigheid van groepsleden en ook lichaamsgerichte therapie zoals haptonomie en EMDR gaan vaak niet door. Cliënten signaleren dat minder hulpverleners werkzaam op de locatie zijn waardoor minder afspraken fysiek zijn en het lastiger is om afspraken te maken. Kortom, de vooruitgang in de behandeling stagneert en de continuïteit komt in gevaar. Dit blijkt uit onderzoek door MIND van medio februari tot begin maart 2021.

Situatie vergelijkbaar met eerste lockdown

Een jaar geleden zette MIND dit onderzoek voor de eerste keer uit onder haar ggz-panel en ook toen bleek de zorg bij een groot deel (60%) van hen te zijn weggevallen. Destijds ontbraken nog richtlijnen voor de ggz. Na een trage start, werden in 2020 richtlijnen opgesteld en naar gelang de crisis veranderde, geactualiseerd. MIND maakt zich nu grote zorgen dat, ondanks de richtlijnen, vele cliënten niet de zorg krijgen die ze nodig hebben. Juist nu zij de zorg en steun extra hard nodig hebben. MIND roept zorgaanbieders op behandeling, begeleiding en dagbesteding zoveel mogelijk doorgang te laten vinden en met de cliënt en naasten in overleg te gaan als dat niet mogelijk is.  Daarnaast is het in deze tijd extra belangrijk om ruimte te bieden voor lotgenotencontact, informele hulp en  ontmoetingsplekken; én om een nieuw, laagdrempelig hulpaanbod te creëren.

Gevolgen lockdown komen dubbelhard aan

Uit het onderzoek blijkt dat mensen met psychische problematiek zwaar worden getroffen door de lockdown en de extra coronamaatregelen die vanaf half december van kracht zijn geworden. Bovenop de toename aan klachten die sinds de start van de corona-crisis in 2020 al zichtbaar was, ervaart 70% van de deelnemers verergering van klachten. Bij jongeren onder 30 jaar is dit zelfs ruim 80 procent. Met name de eenzaamheid neemt toe door de beperking van sociale contacten, maar ook angst en stress.

Bezoekregel heeft grootste impact

Van alle maatregelen zijn mensen het meest negatief over de ’maximaal 1 persoon per dag bezoekregel.’ De regel leidt tot vervreemding, verlies van sociale contacten en familiebanden. Er bestaat onduidelijkheid over inhoud en status van de maatregel. Een ruime meerderheid van de respondenten ervaart negatieve gevolgen van de maatregelen in het onderwijs: respondenten ervaren last door de stress thuis, leerachterstanden en zorgen om de ontwikkeling van kinderen. Maar ook de mondkapjesplicht en avondklok treffen specifieke groepen hard. De mondkapjesplicht leidt bij circa tien procent van de ondervraagden tot aanvallen van angst of paniek en herbeleving van eerdere trauma’s. De avondklok verhindert mensen om in stressvolle situaties naar buiten te gaan of  informele hulp te ontvangen. MIND roept de overheid op om bij de keuze en presentatie van maatregelen meer rekening te houden met de impact op de mentale gezondheid en meer maatwerk toe te passen.

Reactie van branchevereniging De Nederlandse GGZ

De Nederlandse GGZ schrijft op haar website, als reactie op het onderzoek van MIND, dat ggz-aanbieders er alles aan doen om de zorg binnen de eisen van de richtlijn ggz en corona door te laten gaan. Aanbieders hebben hun fysieke ruimtes zo ingericht dat, met inachtneming van de anderhalve meter richtlijn, face to face contact (waar nodig) mogelijk is. Vanwege de richtlijnen worden wel soms groepsgroottes verkleind. En met name bij de PAAZ en PUK komt het voor dat de opnamecapaciteit vaker (tijdelijk) wat wordt teruggebracht in verband met de handhaving van de 1,5 meter op de afdeling of vanwege het beschikbaar maken van bedden voor de COVID-zorg. In een aantal situaties wordt face to face contact vervangen door beeldbellen. Het zoeken naar een goede balans tussen face to face en digitale behandelingen gebeurt in goed overleg met de cliënt. Intensieve behandeling en begeleiding in een vertrouwde omgeving, zoals FACT en IHT, voor mensen met een ernstig psychiatrische aandoening, gaan door. Huisbezoeken gebeuren met de benodigde bescherming, en met een alternatieve invulling, bijvoorbeeld via wandelen of in de tuin. Sommige ggz-aanbieders maken voor de behandelaars een aanvullende leidraad hoe ze goede en verantwoorde zorg kunnen blijven leveren in de coronasituatie. De Nederlandse GGZ herkent het beeld dan ook niet dat veel zorg vanuit de ggz-aanbieders wordt stopgezet.

Onderzoek onder leden De nederlandse GGZ

Uit een recente uitvraag bij onze leden blijkt dat zorg vrijwel niet wordt afgeschaald. Wel kan het zijn dat hierboven beschreven alternatieven worden geboden, passend bij de coronarichtlijnen van de overheid. En passend binnen de kaders van de richtlijn ggz en corona, die zeer voortvarend door alle veldpartijen is opgesteld na de start van de COVID-19 crisis. Dit beeld sluit aan bij een recent rapport van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Deze constateert in januari 2021 dat bij de meeste ggz-aanbieders de reguliere zorg en/of de dagbesteding niet is afgeschaald, en dat aanbieders aanpassingen hebben aangebracht om de continuïteit van zorg zoveel mogelijk te garanderen. Ook in september 2020 constateerde de IGJ dat de ggz-branche op accurate en professionele wijze omgaat met de coronacrisis, en dat de zorg voor de meeste cliënten is gewaarborgd.

Door quarantainemaatregelen, besmettingen, het wachten op een testuitslag of door ziekteverzuim kan het voorkomen dat er minder zorgmedewerkers beschikbaar zijn om de zorg te leveren, schrijft de brachevereniging. Dat is niet alleen bij ggz-aanbieders zo. In de gehele zorgsector staat de zorgverlening hierdoor onder druk. Daarom is de Nederlandse ggz verheugd dat de vaccinaties voor geprioriteerde zorgmedewerkers en de kwetsbare cliënten in de ggz nu zijn gestart. Dit zal de mentale veerkracht en de beschikbaarheid van zorgmedewerkers ten goede komen en ook de mogelijkheid vergroten om de zorg op een veilige manier te blijven bieden.

Onderzoek onder ggz-panel van MIND

Om gefundeerde input te kunnen geven over de situatie en behoefte van cliënten en naasten, zet MIND met regelmaat een vragenlijst uit onder het ggz-panel waar mensen met psychische problemen aan deelnemen. Het eerste onderzoek naar de impact van corona door MIND was in maart 2020 en werd herhaald in april, juni en november 2020. De huidige uitvraag vond plaats van medio februari tot begin maart 2021, ruim 1000 panelleden  namen aan het onderzoek deel. Lees hier de resultaten van alle corona impact-onderzoeken (https://mindplatform.nl/nieuws/corona-onderzoek-mind-nieuwe-uitvraag-en-alle-resultaten-tot-nu-toe). De resultaten van het onderzoek brengt MIND onder de aandacht van beleidsmakers en hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg.

Bron: MIND (https://mindplatform.nl/nieuws/ggz-panel-opnieuw-valt-in-lockdown-deel-van-de-zorg-weg) / De Nederlandse GGZ (https://www.denederlandseggz.nl/nieuws/2021/reactie-van-de-nederlandse-ggz-op-het-ggz-panelonderzoek-van-mind)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijffomulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), Opgeven van je mailadres is voldoende.
Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).