Universiteit Gent ontwikkelt app om signalen van dementie te ontdekken

Mict, een onderzoeksgroep van Imec en UGent, werkt momenteel aan het project ‘smartphone voor vergeten’. De Vlaamse onderzoeksgroep ontwikkelde een innovatieve app die signalen van cognitieve moeilijkheden en achteruitgang bij 55-plussers detecteert. De app heet ’mobile DNA’ en registreert gedurende 6 maanden of langer hoe iemand zijn of haar smartphone gebruikt. Als de gebruiker bijvoorbeeld plots moeite heeft om te navigeren, kan dat een aanwijzing voor cognitieve achteruitgang zijn.

Wat zijn cognitieve functies?

’Cognitieve functies’ zorgen ervoor dat we functioneren in het dagelijkse leven. In de psychologie verwijst deze term naar de vaardigheden die u hebt om te leren, waarnemen, denken, onthouden, spreken, concentreren, enzovoort. Onthouden welke boodschappen u nog moeten doen, een handleiding lezen om een meubel in elkaar te zetten, een gesprek voeren aan de telefoon of plannen maken voor de dag nadien, het zijn allemaal activiteiten waarvoor u cognitieve functies zoals geheugen, aandacht, taal en visueel inzicht nodig heeft.

Cognitieve stoornis

Net zoals het lichaam en de spieren, gaan ook deze cognitieve functies langzaam achteruit bij het ouder worden. ”Ouderdomsvergeten” is in die zin net zo normaal als niet meer in staat zijn om een marathon te lopen wanneer u 70 jaar bent. Als deze achteruitgang echter heel drastisch gebeurt of sterk afwijkt, spreken we van een ’cognitieve stoornis’. Personen met een cognitieve stoornis kunnen moeilijkheden ondervinden met zaken zoals concentratie, plannen maken en uitvoeren, geheugen, taal, oriëntatie of visueel ruimtelijke taken. In sommige gevallen kan dit hun dagelijks leven verstoren en hebben zij ondersteuning nodig.

Een cognitieve stoornis kan tijdelijk zijn, in het geval van een depressie of na een trauma, maar helaas ook blijvend. In dit laatste geval gaat het vaak over personen boven de 65 jaar met een vorm van ’dementie’, waarbij de hersenen aangetast worden. In Vlaanderen kan men stellen dat 1,6% van de personen tussen 65 en 69 jaar getroffen wordt door een vorm van dementie. Boven de 95 jaar heeft zelfs de helft van de vrouwen dementie. De ziekte van Alzheimer is de meest frequent voorkomende vorm van dementie en kenmerkt zich door een traag progressieve achteruitgang van cognitieve functies (vooral het geheugen). Naarmate de dementie vordert kan men ook apathisch worden en een verminderende interesse tonen in sociale interacties.

In een minder ernstige vorm spreekt men van ’mild cognitive impairment’, waarbij een veel lichtere afwijking optreedt van de normale achteruitgang bij veroudering dan bij dementie. Deze onopvallende vorm wordt minder snel opgemerkt door de persoon zelf of door familieleden, want iedereen vergeet wel eens een afspraak of sleutel. Maar wanneer wordt dit echt een groot probleem en wat is de kans dat het een vorm van dementie wordt? Om de achteruitgang onder controle te krijgen en hinder in het dagelijks leven te beperken van zowel de persoon als de naaste familie of vertrouwenspersoon, is het daarom belangrijk dat een cognitieve stoornis vroeg gedetecteerd kan worden.

Over het project van Imec en UGent

De vergrijzing van de bevolking zal wellicht gepaard gaan met een sterke toename van het aantal mensen dat ernstige cognitieve problemen ervaart. Alhoewel cognitieve achteruitgang helaas onvermijdelijk is, kan een vroege diagnose van een cognitieve stoornis leiden tot een betere behandeling en prognose op lange termijn. De onderzoekers zien echter dat de meeste ouderen pas een eerste diagnose krijgen na een uitgebreid onderzoek bij de huisarts of in het ziekenhuis, op een moment dat de problemen vaak al vrij ernstig zijn. Er is dus behoefte aan een innovatieve oplossing om reeds vroege signalen van cognitieve achteruitgang, zelfs al in lichte vorm, te kunnen opmerken en meten. De onderzoekers geloven dat technologie kan helpen in de gepersonaliseerde diagnostiek en behandeling van allerlei ouderdomskwalen en ziektebeelden in de komende decennia.

Het project zet in op ’de oudere van de toekomst’, want volgens een jaarlijkse enquête die media- en technologiegebruik in Vlaanderen meet zal deze steeds meer online te vinden zijn (imec.digimeter.2019). Reeds 73% van de 65-plussers bezitten momenteel een smartphone en 78% is maandelijks actief op minstens één sociaal medium (vooral Facebook en Whatsapp). In dit project willen de ontwerpers vervolgens de cognitieve vaardigheden van iemand meten aan de hand van digitale data verkregen uit de smartphone. Door het onderzoeken van de manier waarop een persoon zijn smartphone gebruikt krijgen we een idee van zijn of haar cognitieve toestand op dat moment. Als iemand bijvoorbeeld plots moeite heeft om tussen apps te navigeren of de telefoon ontgrendelt en vervolgens vergeet wat hij of zij wou doen, kan dit een indicatie zijn voor cognitieve moeilijkheden. Het grote voordeel van deze laagdrempelige methode is dat mensen enkel een applicatie op hun smartphone moeten installeren die vervolgens op de achtergrond draait, zonder hen te confronteren met cognitieve testen of een uitgebreid onderzoek.

Deelnemers gezocht

Om zo goed mogelijk de verandering in cognitief functioneren over tijd te kunnen inschatten op basis van smartphonegebruik, hebben de onderzoekers behoeft aan heel veel data. Ze zijn dus op zoek naar personen ouder dan 55 jaar met zowel geen, beginnende of vergevorderde cognitieve problemen, die bereid zijn om gedurende een langere periode hun smartphonegebruik te laten registreren. Daarnaast zal 2x gevraagd worden een korte vragenlijst in te vullen (bij start en einde van deelname). We meten het gedrag op de smartphone via een applicatie genaamd ”mobileDNA” , ontwikkeld door Universiteit Gent, In The Pocket, en Bits of Love. Helaas werkt deze applicatie momenteel enkel op Android smartphones. Als u een iPhone heeft kan u dus niet deelnemen aan ons onderzoek. Deelnemers kunnen tijdens het project ook mee volgen en dagelijks een overzicht krijgen over hun persoonlijk smartphonegebruik op de website.
Meer informatie op de website van het project (https://smartphonevoorvergeten.ugent.be/index.html):

Bron: Universiteit Gent

---------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijffomulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), Opgeven van je mailadres is voldoende.
Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).