'Mythen over zelfmoord'

Johan Atsma recenseert het boek van Derek de Beurs

De kans is groot dat de coronacrisis leidt tot meer suïcidale gedachten en pogingen, dat verwacht Derek de Beurs, deskundige suïcidepreventie van het Trimbos-instituut. ”Het is eigenlijk onvermijdelijk. We zien het elke crisis, of het nu de financiële crisis is van 2008, of de SARS uitbraak in 2002”, zei hij onlangs op de radio in Zeeland wordt wakker (https://www.omroepzeeland.nl/nieuws/119091/Coronacrisis-leidt-onvermijdelijk-tot-meer-suicides).

In ‘Mythen over zelfmoord’ legt Derek de Beurs, medewerker van het Trimbos instituut en senior onderzoeker aan de afdeling Klinische psychologie van de VU in Amsterdam een aantal  opvattingen en veronderstellingen over zelfmoord langs de nuchtere en wetenschappelijke meetlat. Daarbij hanteert hij ook bewust het woord zelfmoord omdat hij als hulpverlener wil aansluiten bij de taal die de patiënt ook gebruikt. “Het woord Zelfmoord hoort daar (helaas) bij.” Hij komt tot verrassende en soms minder verrassende conclusies.

Jongstleden april maakt De Beurs zich op Omroep Zeeland bezorgd over de mogelijke toename van suïcide tijdens de corona crises op basis van ervaringen met andere crisis van de afgelopen jaren. Nog geen twee maanden later blijken vele deskundigen verrast over de kennelijke afname van suïcides en pogingen daartoe tijdens deze coronatijd. Zo zie je maar: sommige logische gedachten blijken in werkelijkheid helemaal niet zo logisch als je dacht. ’Mythen over zelfmoord’ neemt een aantal van die gedachten nuchter onder de loep.

Eerst start Derek de Beurs met een duidelijke uitleg over wetenschappelijk bewijs en hoe dat tot stand komt. Het is het gereedschap waarmee hij vervolgens een aantal mythes rondom zelfmoord nader onderzoekt. Vervolgens passeren 9 veelgehoorde opvattingen de revue.

“We zullen zien dat zelfmoord een zeer complex fenomeen is dat zich moeilijk laat voorspellen en waarvan we nog lang niet alles begrijpen. We zoomen in op het effect van de seizoenen op de zelfmoordcijfers en proberen te begrijpen wat op dit gebied de verschillen tussen mannen en vrouwen zijn. We vergelijken het aantal suïcides tussen landen en kijken naar het effect dat een economische crisis op deze getallen uitoefent. En uitgebreid staan we stil bij hoe je volgens de experts het beste met iemand over zelfmoord kunt praten. Door de heersende opvattingen rondom door de bril van de wetenschap te bekijken, hoop ik meer begrip te creëren rondom dit belangrijk maatschappelijk probleem, dat nog steeds een taboe is. “ 

Aldus De Beurs in zijn inleiding. In heldere taal zonder poespas volgt een verhandeling over hoe zelfmoordcijfers tot stand komen en met dat gereedschap in handen gaat hij een aantal mythes te lijf. Elk volgend hoofdstuk behandelt een mythe of volkswijsheid en kan dan met kracht van argument eindigen met een conclusie. Zo blijkt de opvatting “over zelfmoord kun je maar beter niet praten” aantoonbaar  onjuist en  vinden de meeste zelfmoordgevallen juist niet rond de feestdagen plaats maar in de lente. De uitleg daarbij kent een verrassende logica zoals dat in meer hoofdstukken voorkomt. Een aantal vooronderstellingen blijken wel degelijk waar te zijn: de media hebben inderdaad invloed op het aantal zelfmoorden en kunstenaars hebben een verhoogd risico op zelfmoord. Een bijzonder boeiend hoofdstuk behandeld de mythe dat zelfmoord in de familie zit. De Beurs stelt vast dat het waar is maar dat er nog vele vragen zijn over het waarom. Een genetische component die onafhankelijk is van stemmingsstoornissen in complexe interactie met andere genen en opvoeding lijkt  daar in onduidelijke samenhang voor te zorgen. Bij een economische recessie blijkt duidelijk aantoonbaar dat het aantal suïcides juist bij mannen stijgt.

De Beurs weet allerlei kennis en opvattingen met betrekking tot zelfmoord van een context te voorzien en daarbij tegelijkertijd een warm pleidooi te houden om te blijven praten over zelfmoord, hoe moeilijk dat ook is en hoe moeilijk zelfmoord ook te onderzoeken valt.

“We moeten blijven uitdragen dat veel suïcidale mensen helemaal niet dood willen, maar eerder willen ontsnappen aan hun situatie of gedachten. Ook moeten we blijven uitdragen dat hulp zoeken helpt. Alleen op deze manier kunnen we het aantal zelfmoorden én het aantal pogingen daartoe terugdringen.” Derek de Beurs heeft met ‘Mythen over zelfmoord’ daartoe in ieder geval een leesbare en zinvolle bijdrage geleverd.

Derek de Beurs: Mythen over zelfmoord
Uitgeverij Boom; 159 pagina’s incl. noten; prijs€ 20,-; ISBN 9789024431557

***--