Schrijven vanuit ervaring

Hoe de crisis ook verloopt: lezen mag altijd!

Hoe logisch is het om in deze tijd van het Coronavirus een themanummer uit te brengen over ervaringsliteratuur? Niet, waarschijnlijk. Toen wij de eerste voorbereidingen voor dit magazine troffen, was Corona nog iets dat zich in China afspeelde en het was helemaal de vraag of Europa er ernstig door getroffen zou worden. Het kan verkeren. Maar wie weet, komt het onderwerp ook wel op het goede moment.

Eerst de Corona-crisis. We zijn erg benieuwd naar de gevolgen voor de Nederlandse ggz. Cliënten met vaak toch al klein netwerk, die niet of minder bezocht kunnen worden. Behandelingen die online of per telefoon gedaan worden. Hulpverleners die in beschermende kleding bij hun cliënten langsgaan. We zouden graag van jullie horen wat de gevolgen zijn, voor cliënten én behandelaars. Hoe pas je je aan? Wat zijn de gevolgen voor jou persoonlijk of voor de instelling waar je werkt? Hoe zou het anders en misschien beter kunnen?
De reacties zullen we, met wat we uit andere bronnen te weten komen, bundelen tot een artikel dat kort voor of na het weekend gepubliceerd gaat worden. Stuur ze naar info@ggztotaal.nl (mailto:info@ggztotaal.nl), of plaats ze onder dit artikel (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3765852/nieuws/coronavirus_op_de_intramurale_afdeling_een_nieuwe_uitdaging_voor_de_ggz.html?page=1). Via Facebook (https://www.facebook.com/ggztotaal.nl/) of Twitter (https://twitter.com/GGZTotaal) kan ook.

Dan ervaringsliteratuur. Johan Atsma, onze vaste recensent, werd speciaal voor dit nummer onze gast-hoofdredacteur. Hij zette zijn tanden er in.
Allereerst bezocht hij Tobi Vroegh (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3768183/nieuws/het_is_serieus_werk_bij_de_uitgeverij_en_geen_dagbesteding.html?page=1), de Amsterdamse uitgeverij die zich gespecialiseerd heeft in ervaringsliteratuur ‘tussen psychiatrie en maatschappij (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3768183/nieuws/het_is_serieus_werk_bij_de_uitgeverij_en_geen_dagbesteding.html?page=1)’.
‘Bij de uitgeverij is het is cruciaal dat de vrijwilligers in een andere rol vertoeven dan die van patiënt of cliënt’, tekent hij op. 

Vervolgens vroeg hij zich af wat de gedachte kon zijn achter het schrijven van al die ervaringsliteratuur. Er verschijnt nogal het één en ander. Het antwoord op die vraag bleek niet in één zin te vangen. Integendeel: het leverde een uitgebreid essay (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3768178/nieuws/verwerking_reflectie_bekentenissen_informatie_de_waarheid_en_literatuur.html?page=1) op.

Tot slot interviewde hij Saskia Bos (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3768181/nieuws/schizofrenie_en_bergen_beklimmen.html?page=1), die enkele jaren terug ‘Schizofrenie en bergen beklimmen (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3768181/nieuws/schizofrenie_en_bergen_beklimmen.html?page=1)’ schreef. De titel is niet alleen een zinspeling op de problemen die zij ondervindt als gevolg van haar schizofrenie, maar ook letterlijk: Saskia is een fervente bergbeklimmer. In haar boek heeft ze kritiek op de ggz, maar het is geen afrekening. Het deed haar goed om haar relaas te schrijven en het had voor haar daarmee ook een therapeutisch effect. “ik zou het iedereen gunnen, dat ze dit kunnen”, vertelt ze.

Grégoire Asmus, PR medewerker Uitgeverij Tobi Vroegh, interviewde twee mensen die een boek uitgaven bij Tobi Vroegh.
De eerste is Brenda van der Laan. ‘Breinblessure’ (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3768182/nieuws/breinblessure.html?page=1) is haar autobiografische debuutroman. ‘Breinblessure’ geeft een openhartig beeld van de gevoelens, twijfels en gedachten van iemand die wegglijdt in een zware depressie. Brenda had zelf de behoefte om de depressie en gevoelens die daar bij kwamen kijken onder woorden te brengen. Het op papier zetten van haar gedachtes en gevoelens gaven een soort houvast. Ook haar vrienden en familie zijn door het boek beter gaan begrijpen wat Brenda heeft doorgemaakt en nog doormaakt.

Grégoire interviewde ook Luc Vercauteren over zijn boek ‘Grenzeloos geluk’ (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3768180/nieuws/grenzeloos_geluk.html?page=1). Ondanks zijn bipolaire stoornis stapte hij in 2016 op de fiets om van zijn woonplaats Maastricht naar Teheran te rijden. In ‘Grenzeloos geluk’ volgen we hem aan de hand van dagboekfragmenten op zijn route door Oost-Europa, Turkije en Iran. ‘Grenzeloos geluk’ is behalve een mooie reisbeschrijving ook het verslag van een innerlijke tocht, die leidt van schaamte en ontkenning, via besef, naar acceptatie en geluk.

Tenslotte vroeg ondergetekende Aefke ten Hage naar het waarom van haar kinderboek (eigenlijk is het een jeugdroman): ‘Mijn moeder kookt soep van tafelpoten’ (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3768179/nieuws/mijn_moeder_kook_soep_van_tafelpoten.html?page=1). “Omdat ik het belangrijk vind dat het onderwerp bespreekbaar is”, vertelt Aefke, die zelf een bipolaire stoornis heeft én kind is van een vader met een bipolaire stoornis. Belangrijk aandachtspunt bij het schrijven: “Het moet ook spannend zijn, anders wordt het meteen weer weggelegd.”

De Corona-crisis en ervaringsliteratuur: laten we van de nood een deugd maken. Voor wie niet naar buiten mag of kan, voor wie allerlei activiteiten stilliggen, voor wie verstoken is van behandeling of contacten: misschien is er afleiding, troost of herkenning te vinden in een boek van een lotgenoot. Of, voor wie geen lotgenoot is, misschien is het een goed moment om te  lezen wat iemand anders heeft meegemaakt.

Hoe de crisis ook verloopt: lezen mag altijd!

Willem Gotink
Hoofdredacteur GGZ Totaal