Beelden bij behandeling, metaforen in de GGZ

Boekrecensie Johan Atsma ***--

Zo groot als een tegeltje boven het aanrecht en zo dik als een aanrechtblad van Ikea ligt het boekje ‘Beelden bij behandeling’ naast de laptop op mijn bureau. En als een schrijver met een tijdelijk writer’s block zit ik te peinzen hoe deze recensie te gaan schrijven. Maar dan spring ik in het diepe koude water en eenmaal weer met het hoofd boven begin ik te schrijven. Het is eigenlijk een heel eenvoudig boekje. Telkens op de rechterpagina lees je een metafoor en een korte uitleg waar deze voor staat, op de linker pagina vind je een illustratie die de metafoor in beeld brengt. Alle metaforen, het zijn er ruim 140, zijn gerangschikt op een diversiteit aan thema’s als diagnostiek, behandeling, de rol van de therapeut, angst, relationele problemen, bipolaire stoornis… enzovoort. De metaforen zijn aangereikt door een heel gezelschap aan professionals uit de GGZ waaronder de twee samenstellers zelf.

Het uitgangspunt van dit boekje is: “De kracht van metaforen”. Dat wordt in een kort en helder voorwoord toegelicht: “Een metafoor is een vorm van beeldspraak waarbij iets abstracts begrijpelijker wordt gemaakt door het te vergelijken met een concreet beeld of verhaal. Een metafoor is een manier om informatie over te brengen. Het helpt de luisteraar mee te voelen, de situatie voor zich te zien, de boodschap te onthouden.” Hartstikke handig als je iets probeert uit te leggen, toe te lichten, nader te bepalen met de wetenschap dat wat je probeert uit te leggen valt onder een van de wetten van Johan Cruijff “Je gaat het pas zien als je het doorhebt”. Met een metafoor help je de ander beter kijken. 

Het boekje is niet meer maar ook niet minder dan een verzameling van metaforen die de inbrengers zelf kennelijk ooit hebben gebruikt en vast nog steeds gebruiken. Jij als lezer kunt ze gebruiken als inspiratie om je eigen geest te laten waaien, te ervaren hoe verhelderend een metafoor kan zijn en wellicht ook op zijn tijd er eentje uit het boekje gewoon te gebruiken als dat zo uitkomt. Voor en door behandelaars, de betrokken lezer wordt opgeroepen andere metaforen in te sturen voor een mogelijk op te richten website. 

Je kunt moeilijk elke metafoor op zijn merites beoordelen en dat ga ik ook niet doen. Maar een paar opmerkingen in algemene zin over de kwaliteit en de werkzaamheid van metaforen kan geen kwaad. Omdat het er in dit boek zoveel achter elkaar zijn, signaleer je al gauw verschillen in beeldende kwaliteit. De ene metafoor onthuld verrassende wijsheden die meer inzicht brengen dan welke uitstekende uitleg dan ook, de andere metafoor vereist eerst zelf de nodige uitleg. Dat schiet zijn doel voorbij. Het heeft weinig zin om iets te vergelijken met het functioneren van het ontstekingsmechanisme van een verbrandingsmotor als degene die tegenover je zit nog nooit onder een motorkap heeft gekeken, laat staan daar iets van begrijpt. Sommige metaforen hebben zelf ook een abstractie die niet door iedereen zal worden begrepen en soms wordt de vergelijkende metafoor er wel erg met de haren bijgesleept. Soms is een eenvoudige uitleg beter. Een metafoor is een hulpmiddel en geen doel, lijkt mij. Ik trof ook een metafoor aan die zelf niet klopte, ook al over autotechniek… 

Kortom, een geinig boekje ter inspiratie en ter overdenking met mooie illustraties die daadwerkelijk iets toevoegen. Het zal niet iedereen gegeven zijn een prachtige metafoor uit zijn of haar mouw te schudden maar wellicht helpt dit boekje je dan op weg om daar vaardiger in te worden. Zo kun je dan de ander eens mooi, verrassend, verhelderend en op zachte wijze iets duidelijk te maken om misschien zelfs het voor dat moment onzegbare te zeggen.

 

***--

 

Lucie van den Eertwegh en Bas van Heycop ten Ham

Beelden bij behandeling, metaforen in de GGZ

Uitgave Prelum, Houten

300 pagina’s; prijs: 24,95

ISBN 978-90-8562-163-8

4 - metaforenboek 4 - metaforenboek