Jongere die sociaalvaardig is, heeft minder kans op psychische problemen

Bijna één op de vijf Vlaamse jongeren ervaart matige tot ernstige psychische klachten. Sociale relaties spelen hierbij een cruciale rol. Zo brengen de jongeren met de meeste klachten ook meer tijd alleen door en voelen ze zich minder gewaardeerd in gezelschap. Sociaal vaardige tieners rapporten dan weer minder psychische klachten. Dit zijn enkele eerste conclusies van SIGMA, een KU Leuven-onderzoek naar de geestelijke gezondheid bij 2000 jongeren.

“Psychische klachten zijn in de eerste plaats een ziekte van de jeugd”, stelt professor Inez Germeys van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie. “Aandoeningen als dementie, kanker en hartfalen komen typisch op latere leeftijd voor, maar geestelijke gezondheidsproblemen treffen voornamelijk jongvolwassenen tussen 15 en 30 jaar. Eén op de vier mensen kampt er vroeg of laat mee, en ruim drie vierde van die problemen ontstaat tijdens de adolescentie.”

Deze vaststelling is het vertrekpunt van de SIGMA-studie die begin 2018 is opgestart door het onderzoeksteam van professor Germeys. De onderzoekers bevroegen bijna 2000 leerlingen (695 jongens en 1207 meisjes) verspreid over de verschillende vormen in het secundair onderwijs (ASO, BSO, KSO en TSO). Met deze bevraging willen ze de psychische klachten bij jongeren in kaart brengen, maar ook de factoren die een rol spelen in de ontwikkeling of juist preventie van deze problemen.

Angst, depressie en psychose

In de bevraging moesten leerlingen aangeven in welke mate ze 53 verschillende klachten ervaren. Gaande van ‘Ik erger me snel aan iets’, ‘Ik voel me gauw gekwetst of geraakt’ tot ‘Ik voel me eenzaam’ en ‘Ik heb moeite met in slaap vallen’. Bijna de helft van de jongeren (48 procent) rapporteert gemiddeld milde klachten. Er is ook een grote groep die aangeeft matige (15 procent) tot ernstige klachten (2 procent) te ervaren. Daarbij valt op dat meisjes meer klachten rapporteren dan jongens. Daarnaast blijkt het klachtenniveau hoger te liggen bij oudere leerlingen (vijfde- en derdejaars) dan bij de eerstejaars.

De onderzoekers analyseerden ook klachten die in verband staan met angst, depressie en psychose. Zo blijkt dat 17 procent van de jongeren met matige tot ernstige klachten kampt op het vlak van angst en depressie. Voor psychose rapporteert 14 procent van de deelnemers matige tot ernstige klachten.

“Op basis van deze eerste resultaten kunnen we niet voorspellen of leerlingen met ernstige klachten ook effectief psychische problemen zullen ontwikkelen”, zegt postdoctoraal onderzoeker Olivia Kirtley. “Daarom willen we deze jongeren ook over een langere tijd opvolgen om te zien welke klachten echt risicovol zijn en welke eerder van voorbijgaande aard zijn. Als een tiener zegt al eens een stem te horen, dan moet je niet meteen alarm slaan, maar het is wel belangrijk om erover te spreken en de vinger aan de pols te houden.”

“Wat deze cijfers wel aantonen, is de nood is aan voldoende, laagdrempelige hulpverlening”, vervolgt professor Germeys. “Initiatieven zoals de TEJO-huizen, waar jongeren zonder toestemming van hun ouders of doktersattest terecht kunnen voor een gesprek, zijn enorm waardevol. Ook de schoolomgeving kan een helpende hand bieden door mentale gezondheid meer bespreekbaar te maken.”

Sociale interacties en vaardigheden

Naast de bevraging gebruikten de onderzoekers ook een smartphone om de jongeren een week lang op de voet te volgen. Gedurende zes dagen vulden de deelnemers tien keer per dag een korte vragenlijst in. Via deze vragen krijgen de onderzoekers een accuraat beeld van de jongeren en hun sociale omgeving: ‘Wat ben je aan het doen?’, ‘Met wie ben je?’, ‘Hoe voel je je in deze sociale situatie?’ …

Zo konden de onderzoekers vaststellen dat de jongeren met meer psychische klachten 20 procent van hun tijd alleen doorbrengen. Bij leerlingen met weinig klachten is dat 11 procent. Zelfs als ze in het gezelschap van anderen zijn, dan geven jongeren met de meeste klachten vaker aan liever alleen te willen zijn. Daarnaast voelen ze zich minder gewaardeerd door het gezelschap en hebben ze minder het gevoel bij de groep te horen.

Er werd eveneens gepeild naar de sociale vaardigheden van de leerlingen. ‘Kunnen ze goed de gevoelens van anderen lezen?’ ‘Zijn ze beleefd in sociale situaties?’ ‘Zijn ze zich bewust van eigen kwetsend gedrag?’ Het onderzoek toont aan dat jongeren die zich meer sociaal vaardig inschatten minder psychische klachten rapporteren. Die link is het sterkst bij depressieve klachten.

“Onze studie toont het belang aan van sociale factoren voor geestelijke gezondheid, maar het verband is nog niet helemaal duidelijk”, zegt postdoc Olivia Kirtley. “Het is mogelijk dat jongeren met meer sociale vaardigheden zich beter kunnen beschermen tegen psychische problemen. Evengoed kan het zijn dat jongeren met psychische klachten zich sociaal meer gaan terugtrekken.”

Pensioenproject

Deze resultaten zijn zeker nog niet het eindpunt van de SIGMA-studie, zegt professor Germeys. “Met een beetje geluk houd ik dit project vol tot aan mijn pensioen (lacht). Op dit moment bereiden we een tweede bevraging voor die in januari plaatsvindt. De bedoeling is om zoveel mogelijk jongeren te overtuigen om weer deel te nemen. Daarnaast zijn er ook plannen om gelijkaardige onderzoeksprojecten op te starten in Schotland en Hongkong. Veel wetenschappelijk bewijs is gebaseerd op westers onderzoek, dus is het goed om ook andere culturele contexten te bekijken.”

“Onze doelstelling is om deze jongeren over een langere tijd op te volgen. Pas dan gaan we kunnen inschatten welke klachten effectief leiden tot geestelijke gezondheidsproblemen, en welke factoren de ontwikkeling in de hand werken of juist verhinderen. Het uiteindelijke doel moet zijn om psychische problemen zo vroeg mogelijk te detecteren en jongeren er weerbaarder tegen te maken.”

Bron: KU Leuven

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op het gratis magazine dan iets voor jou! Abonneren kan direct via het inschrijffomulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html)