Er is een onbekend aantal wachtenden vóór u

De wachtlijsten en de cijfers: wat zegt het?

Volgens onderzoek van de NOS, half november van vorig jaar, staan er op de wachtlijsten voor de GGZ zo’n 88.500 mensen. GGZ Nederland kwam een paar dagen later met veel lagere cijfers: volgens de belangenvereniging stonden er bij haar leden ‘slechts’ 35.000 mensen op de wachtlijst voor de gespecialiseerde GGZ. Nog steeds heel veel, maar toch minder dan de helft. Had de NOS zich verrekend? Stelde GGZ Nederland het mooier voor dan het was? En betekent een grote wachtlijst automatisch lang wachten?

We kunnen er gerust van uitgaan dat de cijfers van beide organisaties kloppen. De NOS koos er voor om álle wachtenden mee te tellen. Ook de mensen die maar een paar weken hoeven te wachten. Dat geeft een lekker groot getal, maar voor heel veel mensen is die paar weken wachten niet zo’n ramp. GGZ Nederland koos er voor alleen de mensen met complexe problematiek mee te tellen. Dat zijn er weliswaar veel minder, maar zij moeten over het algemeen veel langer wachten. Hun problemen zijn vaak moeilijker te behandelen en doorgaans hebben ze ook meer last van hun problemen. Het zijn er dus wel minder, maar het wachten duurt langer en de gevolgen van het wachten zijn groter. 

Gemiddelde zegt niet zoveel
Interessanter dan hoevéél mensen er staan te wachten is de tijdsduur dat iemand moet wachten voor hij aan de beurt is. De cijfers van Vektis - waar ook de NOS zich op baseert – geven daar minder duidelijkheid over. Gemiddeld wordt er in heel Nederland - voor alle vormen van GGZ samen - ruim twaalf weken gewacht voor de behandeling start. Voor de generalistische basis-GGZ (GB-GGZ) is dat ruim acht weken, terwijl het voor persoonlijkheidsstoornissen op kan lopen tot bijna achttien weken. Niet heel vreemd overigens, een persoonlijkheidsstoornis vraagt vaak een tijdrovende en langdurige behandeling. Terwijl de GB-GGZ meestal met minder dan acht gesprekken toe kan.

Het is de vraag in hoeverre de cijfers van Vektis nuttige informatie geven. Vektis krijgt zijn cijfers van de GGZ-aanbieders en die geven gemiddelden van hun wachttijd op één bepaald moment. Dat kan nogal fluctueren.
Vektis stuurde ons de wachttijden van november, de meest recente cijfers waarover Vektis beschikt. Voor Nijmegen (willekeurig gekozen), geeft Vektis een wachttijd van bijna 8 weken voor de basis-GGZ, maar Pro Persona en Indigo (de belangrijkste aanbieders in Nijmegen van de basis-GGZ) geven op hun website in januari aan dat er helemaal geen wachttijd is.
Zo ook met persoonlijkheidsproblematiek in Amsterdam, waar volgens Vektis in november bijna 27 weken wachttijd gold. Het NPI, gespecialiseerd in persoonlijkheidsproblematiek, geeft een totale wachttijd aan van 43 weken, die kan oplopen tot meer dan een jaar voor sommige gespecialiseerde behandelingen. Bij GGZ InGeest worden de cijfers niet gespecificeerd, maar geldt er voor persoonlijkheidsproblematiek een gemiddelde totale wachttijd van 16 weken tussen aanmelding en behandeling.
In het overzicht van Vektis is de langste wachttijd in Nederland 31 weken (in november, voor verslaving, Midden-Holland), maar via sociale media bereiken ons wachttijden van meer dan een jaar, vaak voor specialistische hulp bij autisme. Misschien zijn dat uitzonderingen, het geeft wel de zwakte van gemiddelden aan.

Wachtlijstbemiddeling
Loont het de moeite om de zorgverzekeraar te bellen om een andere hulpverlener met een kortere wachtlijst te zoeken? Volgens de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) wordt daar nog te weinig gebruik van gemaakt, aldus een rapportage van een jaar geleden over de aanpak van wachttijden. Veel patiënten blijken niet van de mogelijkheid op de hoogte en niet iedereen wil of kan naar een andere aanbieder. Zeker voor zeer specialistische hulp is het de vraag of er een andere geschikte aanbieder is.
In ieder geval maakt een toenemend aantal mensen gebruik van de mogelijkheid. ‘Enkele honderden’, schreef Zorgverzekeraars Nederland in mei vorig jaar. Dat is natuurlijk niet heel veel op een getal van bijna negentigduizend.

Toch maar proberen, want soms zijn de verschillen behoorlijk groot, vooral in de basis-GGZ. De vraag is wel of de verzekeraars alle gegevens hebben, want er is het laatste jaar veel te doen geweest over GGZ-instellingen die hun wachttijdgegevens niet aan leveren.
Ook de onlangs gelanceerde website www.kiezenindeggz.nl geeft de wachttijden van alle mogelijke behandelaars. Ondanks de hoge kosten om de website te bouwen (ongeveer een miljoen euro) staat er nog bij schokkend veel aanbieders de melding ‘Aanmeldwachttijd: onbekend; Behandelwachttijd: onbekend’.