Combinatie van verstandelijke beperking en verslaving is lastig te behandelen

Nog altijd zijn er geen wetenschappelijk onderbouwde preventie- en behandelmethodieken voor mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) en middelengebruik/misbruik. Daarom schreef Marion Kiewik met haar promotieonderzoek een pleidooi voor een internationale onderzoeksagenda voor het tijdschrift Addiction.

Volgens het SCP hebben ongeveer 2,3 miljoen Nederlanders een IQ tussen 50 en 85. Komt daar een verslaving aan alcohol of drugs bij, dan leidt dat volgens Kiewik vaak tot problemen. “Laatst bleek nog dat 40 procent van alle gedetineerden een licht verstandelijke beperking heeft’, zegt Kiewik in Trouw. ’Een groot deel daarvan zit daar voor gedrag dat voortkomt uit een verslaving. Stelen of dealen, bijvoorbeeld.”

”Daar is lang is geen aandacht voor geweest”, zegt Kiewik. Tijdens het maken van een literatuuroverzicht van de laatste 35 jaar kon ze maar zeven studies vinden die deugen. “Het idee was altijd: deze mensen dóen dat soort dingen niet. Ze woonden vroeger veelal beschut, in instellingen bijvoorbeeld. Maar de laatste twee decennia zit een groot deel weer zo veel mogelijk in de wijk, tussen andere mensen.” Zo komen problemen eerder onder de aandacht, via buren of de wijkagent.

Cognitieve gedragstherapie

Normaal gesproken is cognitieve gedragstherapie een beproefde methode tegen verslavingen. Samen met een behandelaar analyseert degene met een verslaving dan zijn gedachten en gedrag. Voor veel mensen met een laag IQ is dat te veel gevraagd. Bovendien: hulpverleners in de verslavingszorg vaak niet hoe ze met een verstandelijke beperking moeten omgaan. Als ze die al bij iemand herkennen, want zo opvallend is dat niet.
”En in de gehandicaptenzorg weten ze volgens Kiewik juist weer niet hoe ze met verslavingen moeten omgaan. “Patiënten krijgen te horen dat ze gewoon moeten stoppen, bijvoorbeeld. Er zit dan een moreel oordeel achter. Maar zo werkt een verslaving niet. Die hangt ook af van biologische en neurologische processen.”

Kiewik deed daarom onderzoek met een preventiemethode onder jongeren uit het praktijkonderwijs in de leeftijd tussen 11 en 15 jaar. Die laat zien dat 49% al eens heeft gerookt en 75% al alcohol heeft gedronken. Verder bleek dat 15% van deze jongeren voor hun 10e levensjaar wel eens alcohol heeft gedronken en 6% van deze jongeren voor hun 10e levensjaar wel eens heeft gerookt. Onder jongeren uit het cluster-3 onderwijs (vroeger het “ZMLK-onderwijs” genoemd) bleek dat de prevalentie van roken (25%) en het gebruik van alcohol (59,4%) lager lag dan de prevalentiecijfers in (inter)nationaal onderzoek onder jongeren. Alhoewel de jongeren de preventiemethode als prettig ervoeren, bleek de effectiviteit van de preventiemethode zeer gering.

Over Marion Kiewik

In augustus 2000 rondde Marion Kiewik (1977) haar studie orthopedagogiek aan de Radboud Universiteit af. Momenteel is zij werkzaam bij Ambiq, een orthopedagogisch behandelcentrum voor jongeren en (jong)volwassenen met een lichte verstandelijke beperking.
De promotie vindt plaats op maandag 14 januari 2019 op de Radboud Universiteit.

Bron: Radboud Universiteit (https://www.ru.nl/promovendi/@1181810/behandeling-middelenmisbruik-mensen-lichte/) / Trouw (https://www.trouw.nl/samenleving/voor-zwakbegaafde-verslaafden-is-nog-geen-goede-hulp-~a0381d22/)