“Alle dingen die gij wilt dat u de menschen zouden doen, doe gij hen!”

Congresverslag Drang en Dwang:

Kale separeers zijn nog schering en inslag

Afgelopen donderdag 29 november, vond het Dwang en Drang congres plaats in de Reehorst in Ede. Exact zes jaar na het laatste congres, 29 november 2012.  Zes jaar later? Is er dan nog een noodzaak? Instellingen hebben ondertussen toch wel hun zaakjes op orde?
Hamp Harmsen, Linda Willems en Gijsbert Roseboom, de drijvende krachten achter dit congres, zijn duidelijk in hun antwoord: “Ja, de noodzaak is er! Dwang en Drang verder terugdringen is en blijft een thema.” Er kan landelijk inderdaad wel wat actie worden ondernomen, bleek tijdens het congres.

Tussen 2006 en 2012 waren diverse projecten en initiatieven om Dwang en Drang terug in de GGZ terug te dringen mogelijk door subsidie van VWS. Zes jaar later zijn de centrale vragen tijdens het congres: “Waar staat, wat doet en wat wil het veld?”. Medewerkers van opname afdelingen, HIC, ouderen afdelingen, langdurige behandelsettingen maar ook Jeugdzorgplus, Jeugd GGZ en zelfs de GGZ uit België gaven acte de presente.
Oost Nederland was wel erg sterk vertegenwoordigd was op het podium, merkte iemand op. GGNet was hofleverancier van de posters met veelbelovende practices en praktijken.  Hamp Harmsen accentueerde dat bij de start van het congres nog eens met zijn Achterhoekse roots. ‘D’ran’, oftewel in gewoon Nederlands: aan de slag!

Tijdens het plenaire gedeelte gaven de  keyspeakers reacties op de vlog-bijdragen van Sharon. Sharon, een cliënt, vertelde in drie filmpjes wat dwang met je doet en hoe ze het ervaart. Ze beschreef hoe ze wekenlang gesepareerd was geweest in een kale cel met slechts een muurkrijtje als vermaak. Het roerde de aanwezigen, maar een snelle poll via Mentimeter® leverde op dat de kale separeercellen nog altijd schering en inslag zijn:  meer dan 115 deelnemers gaven aan dat die nog gewoon gebruikt worden. “Zes jaar verder”, verzuchte dagvoorzitter Hamp Harmsen. 

Het forum, bestaande uit Andre Klein Hulse (werkzaam als senior verpleegkundige op de HIC IHT Rielerenk te Deventer), Geeske Meijer (manager behandelzaken langdurige Psychiatrie bij GGZ Centraal), Peter Pierik (Senior ervaringsdeskundige bij Mediant) en Stephan Gemsa (Jeugdpsychiater en Geneesheer Directeur bij GGNet) hielden het niet alleen aan de oppervlakte. De discussie met hen en de zaal leverde bijzondere uitkomsten op waar het veld mee aan de slag moet, zoals:

• Professionaliseren van de inzet van anders opgeleiden bij de begeleiding van cliënten in crisis (beveiligers, zorgbeveiliger, crisisondersteuners etc etc). 

• Dwang en Drang moet voortdurend onder de aandacht blijven.  Er was een roep om een centraal en landelijk punt waar je met vragen of hulp terecht kunt als het gaat om dwang en drang.  Een platform met goede praktijken is er nog niet.

• Laten we ook de zaken benoemen zoals ze zijn: af en toe zijn er ernstig ontregelde cliënten, forse agressieproblematiek. We weten eigenlijk nog niet hoe we hier een antwoord op hebben zonder dwang.  

• Als er sprake is van crisisopname  hebben we de zaken redelijk op orde (HIC’s met mooie PICU’s en Extra beveiligde Kamers). Maar we hebben werk te verrichten op kort- en langdurende gesloten behandelafdelingen. 

• Als we minder mensen willen opnemen moeten we beter leren te selecteren wie we vroegtijdig in het kader van een crisis moeten opnemen en wie niet. Nu vinden opnames vaak plaats wanneer het te laat is.  

• Efficiëntere en effectievere inzet van menselijk kapitaal (mensen van de vloer) door standaardiseren van practices. Dus universeel toepasbaar en niet instelling-specifieke methodieken. Denk bijvoorbeeld aan risicotaxatie instrumenten, methoden van de-escaleren en fysieke ingrijpen, en inzet van  ervaringsdeskundigheid.  

• Sector overstijgend delen van informatie en goede praktijken en in het bijzonder voor mensen met een verstandelijke beperking. 

Het plenaire gedeelte werd afgesloten met de Haka verzorgd door www.hakaworkshops.nl (http://www.hakaworkshops.nl)  Deze Nieuw Zeelandse traditionele dans, de Ka Mate, die al jarenlang door het Nieuw-Zeelandse rugbyteam, de All Blacks, vóór het begin van iedere wedstrijd wordt uitgevoerd, symboliseert de strijd die nog te voeren is voor wat betreft het terugdringen van Dwang en Drang. Driehonderd deelnemers riepen daarbij de goden aan, oorlogszuchtig gesticulerend en daarbij uitdagend met grote ogen en een lange tong.  

Workshops

Een grote verscheidenheid aan workshops volgde. De organisatie had opgeroepen geen powerpoints te gebruiken en vooral de interactie te zoeken met de deelnemers. 

Historie

Dr. Cecile aan de Stegge, verpleegkundige en geschiedkundige, verzorgde een workshop over de historie van Dwang en Drang.  Waar Sharon in haar filmpje eerder op de dag vroeg haar toch vooral als mens te behandelen en of hulpverleners hun directe naasten ook zo zouden behandelen, liet Cecile zien dat dit geen nieuw inzicht is.  Het motto van de eerste lichting psychiaters die een verpleegopleiding stichtten luidde reeds: “Alle dingen die gij wilt dat u de menschen zouden doen, doe gij hen evenzo”. Oftewel: Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. Waar hadden de aanwezigen dat eerder gehoord?
Van het ‘tegengaan van razende psychiatrische patiënten’ door middel van pakken, jakken, spanlakens, kettingen, riemen en banden, via heilzaam geachte inwikkelingen op bed in een nat laken, kwam Cecile terecht bij de Extra Beveiligde Kamer, de EBK. Veel humaner, maar ook dit insluiten is nog opsluiten! In hoeverre is ook de EBK weer oude wijn in een nieuwe zak?   

Stressless

Trainingsbureau Kies verzorgde een workshop genaamd Stressless. Door oplopende spanning en stress is het moeilijk om aangeleerde vaardigheden tijdens crisissituaties toe te passen. Voor en tijdens heftige situaties is het dus van essentieel belang omspanning/stress kunt reguleren, aldus Kies. In deze workshop onderzochten ze de spanningsreacties van deelnemers en belichten ze vier eenvoudige technieken om spanning te verminderen. Door oefeningen met behulp van een VR-bril werd aangetoond wat stress met je doet.  

Trauma versus crisis

Femy Wanders,  Klinisch psycholoog bij Accare en Sanne Nonhebel, Klinisch psycholoog bij Yulius  hadden elkaar nog nooit voor de workshop ontmoet, maar gaven deze wel samen. Intensieve traumatherapie versus crisis: do’s and don’ts heette de workshop.

Trauma’s kunnen ernstige gevolgen hebben. Ze spelen vaak een rol in suïcidaliteit of zelfbeschadigend gedrag, maar ook in agressief gedrag. Op jonge leeftijd kunnen dan gedragsproblemen ontstaan waardoor de ontwikkeling op verschillende gebieden vastloopt. Door trauma’s te behandelen kunnen ook deze gedragingen worden verminderd. Maar wat als de trauma’s te groot zijn? Of de cliënt te instabiel? Vaak lijkt het risico op ontregeling door traumatherapie te groot en wordt eerst ingezet op stabilisatie, bijvoorbeeld met een crisisopname. De klachten blijven dan bestaan, hospitalisatie dreigt, werk en schoolgang raakt verstoord. Moet je dat wel willen? Wat als je in de crisis het trauma toch behandelt? Ondanks de mogelijke toename van onrust? Accare en Yulius bieden de traumatherapie zo intensief als nodig. Soms 2 weken meerdere keren per dag. Soms worden ouders mee behandeld. Bij Yulius zijn spoedplekken voor EMDR, welke direct na aanmelding ingezet kunnen worden, om verergering van de problematiek te voorkomen.  Is dat haalbaar? Is het effectief? Leidt het tot kortere opnames? Leidt het tot minder dwang en drang? De deelnemers aan de workshop waren gebiologeerd gekluisterd aan de lippen van de dames.  

In gesprek met de politie

Gespreksleider Hans Slijpen werkt met een verpleegkunde achtergrond al jaren als beleidsadviseur bij de politie. Hij onderhoudt de contact met alle gezondheidszorginstellingen binnen de eenheid Midden Nederland en is hier verantwoordelijk voor de werkafspraken tussen de politie en de GGZ. Hij ging het gesprek aan met de deelnemers. In een filmpje “hoe het niet moet door de politie” verklaarde hij gedrag bij opname van een cliënt. Aan zijn kant van de politie zijn er echter ook grote sprongen voorwaarts gemaakt in vergelijking met jaren terug. Het filmpje was welhaast een parodie op de werkelijkheid. En net zoals in de GGZ kan het altijd beter. Uit de workshop bleek dat veel medewerkers nog niet op de hoogte waren van de VPT (Veilige Publieke Taak) regelingen.

Hoe verder?

Het afsluitende gedeelte stond in het teken van ‘hoe nu verder’. Dagvoorzitter Hamp Harmsen somde op:

“ De site Dwangendrang blijft in de lucht en gaat dienen als medium voor goede praktijken en kan fungeren als vraagbaak en informatiepunt.  De roep om een vervolg op het congres was gehoord. De focus volgend jaar ligt op de Jeugdzorg Plus die met het actieprogramma “Zorg voor jeugd” de opdracht heeft gekregen in 2020 te stoppen met separeren en overige afzondering zoveel mogelijk moet terugdringen. Er moet straks in de JeugdzorgPlus sprake zijn van een stapsgewijze opbouw in de zwaarte van toe te passen vrijheid beperkende maatregelen. Separatie is straks uit den boze en dient volgens het actieprogramma te worden uitgebannen. De Nieuwsbrief  Dwang en Drang blijft bestaan en het platform op LinkedIn wordt geïntensiveerd. Verbeterpunten die als suggesties gedurende de dag werden gedaan worden ingebracht bij het Platform Dwang en Drang van GGZ Nederland.”

Inspiratiesessie out of the box

Het slot van het congres werd opgetekend door Desiree Posthuma, teamadviseur bij Parnassia en Manon te Vruchte, beleidsadviseur / jurist  bij GGZ Centraal. In een workshop ‘Inspiratiesessie out of the box’mocht alles en kon alles.  Geld speelde geen rol, personeel en materialen in overvloed. Wat zouden medewerkers dan willen?
Het winnende idee: vroegtijdig op kleuter en basisscholen kinderen al te leren om te gaan met afwijkend en verward gedrag. 

File

Rond 17.00 sloot het doek en toog het gros van de deelnemers huiswaarts, en denkend aan thuis zagen zij breede snelwegen en auto’s, traag door oneindig laagland gaan…