Gesprekstherapie zonder jezelf en je cliënt in de weg te zitten

De Method of Levels  

Als mensen hulp zoeken dan vinden ze het fijn om als een gelijkwaardig persoon bejegend te worden. Ze waarderen het als ze gezien en gehoord worden; dat hun verhaal, mening en ervaring er toe doen. Hulpverleners handelen vaak op de automatische piloot, op basis van de regels van het management, de zorgverzekeraar, politiek of van de wetenschap. Er worden vragen en diagnoses gesteld, adviezen en interpretaties gegeven. Er wordt gerustgesteld, getroost, gespiegeld, geconfronteerd en gewaarschuwd. Kortom: hulpverleners bepalen de therapie. Zo kunnen ze hun gesprekspartners in de weg zitten omdat die hulp niet goed past bij wat de ander op dat moment werkelijk nodig heeft. 

Schilderen op nummers?

Gesprekstherapie lijkt dan op schilderen op nummers. Een werkwijze waarbij een ’schilderij’ tot stand komt door de genummerde vakjes met de bijpassende verf in te kleuren.

Alle helpende gesprekken worden beter als de hulpverlener optimaal aansluit bij de ander. Als hij bewust met aandacht handelt en niet op basis van ingesleten gewoonten, regels, richtlijnen, zorgpaden, modules of protocollen. De Method of Levels (MOL) is een gesprekmethode waarbij cliënten zelf in elke sessie het gespreksonderwerp bepalen en ook of en wanneer ze nieuwe afspraken willen. Het is een gespreksmethode waarin de hulpverlener zeer spaarzaam is met adviezen, oefeningen, uitleg, interpretaties en steunende opmerkingen. Het is een zeer cliëntgerichte manier van helpen die maximaal de regie in handen legt van cliënten en zeer sterk een beroep doet op eigen kracht, verantwoordelijkheid en inzicht.

De aandacht steeds richten op de ‘pijn’

Emotionele en cognitieve veranderingen ontstaan volgens de MOL door bewustwording hoe de huidige gevoelens, gedachten en gedrag conflicteren met belangrijke opvattingen, waarden of doelen. Het is een vorm van ‘conversationele’ exposure waarbij de hulpverlener twee belangrijke taken heeft: de cliënt stimuleren om te blijven stilstaan het onderwerp en gericht door te vragen bij verstoringen in het gesprek. Met andere woorden: in het gesprek wordt de aandacht steeds intens gericht op waar de ‘pijn’ zit.

Vragen bij verstoringen

Essentieel in de MOL is het opmerken en stil staan bij verstoringen in het verhaal van de cliënt. Dit zijn de (non)verbale veranderingen zoals aarzelen, een andere gelaatsuitdrukking, wegkijken, onrustige bewegen, ander taalgebruik of een evaluerende opmerking maken. Op deze momenten dienen zich vaak op de achtergrond belangrijke gevoelens en gedachten aan. Door deze de volle aandacht te geven wordt de cliënt zich meer bewust van de verschillende kanten van het probleem. Wat op de achtergrond speelt komt naar de voorgrond. Er ontstaat een perspectief dat het oorspronkelijke probleem overstijgt, een helicopterview waarbij het probleem vanuit een hoger niveau gezien wordt. Vandaar het woord ‘levels’ in de MOL. Met deze inzichten ziet de cliënt manieren om het probleem zelfstandig verder aan pakken of het lost zich vaak ‘vanzelf’ op.

Een voorbeeld

Een cliënte is heel erg van slag door de recente scheiding van haar zoon. Ze is somber, angstig, slaapt en eet weinig en piekert veel. In een MOL-sessie komt ze tot inzicht dat ze lijdt, omdat ze extreem bezorgd is dat ze erg ontregeld zal raken. Toen zij jong was, zat haar vader jarenlang depressief thuis op de bank. De cliënte wordt zich ervan bewust dat ze bang is dat de mogelijke ontregeling ervoor zal zorgen dat dit ook met haar gebeurt. Nadat ze zich dit gerealiseerd heeft, klaart haar stemming direct enorm op. Door verdere MOL-vragen komt ze tot nieuwe inzichten. Met stemverheffing zegt ze: ‘Mij vergaat het helemaal niet zoals pa! Ik heb al voor hetere vuren gestaan. Dit is heel erg vervelend maar hier kan ik ook mee dealen!’

Uitgangspunten en kenmerken

Het uitgangspunt van de MOL is dat mensen meestal zelf de kennis in huis hebben voor het oplossen van hun psychische problemen. Ze zien echter geen uitweg omdat ze hun pijnlijke gevoelens en gedachten het liefst zoveel mogelijk uit de weg gaan en er daardoor geen goed zicht meer op hebben. Het doel van de MOL is om al pratende de verschillende kanten van het probleem gedetailleerd onder de aandacht te brengen zodat er steeds meer emotioneel inzicht en verwerking komt. De MOL heeft de volgende kenmerken:

• De cliënt bepaalt zelf in elke sessie het gespreksonderwerp. 

• Hij bepaalt ook wanneer en hoe vaak hij afspraken wil.

• Er worden geen therapeutische interventies gedaan of protocol gevolgd.

• De therapeut houdt de aandacht van de cliënt steeds dicht bij het onderwerp door er voortdurend nieuwsgierige vragen over te stellen.

• Hij merkt verstoringen en evaluatieve opmerkingen op en vraagt gedetailleerd door naar gevoelens en gedachten op dat moment.

• De therapeut is zeer spaarzaam in het geven van uitleg, interpretaties, adviezen of oefeningen. Hij volgt meer dan dat hij stuurt.

De MOL is een effectieve transdiagnostische methode

Er is een transdiagnostische visie die steeds meer ondersteuning krijgt. De DSM en de behandelprotocollen zijn niet meer de leidraad. In deze visie op psychisch leed ligt niet de nadruk op de verschillen tussen stoornissen, maar juist op de overeenkomsten die bij vrijwel alle psychische klachten zichtbaar zijn; ook wel de transdiagnostische factoren genoemd. Dit zijn overeenkomstige symptomen zoals spanningsklachten, emotionele instabiliteit, vermoeidheid en slaapproblemen én gemeenschappelijke processen als piekeren, vermijdingsgedrag, verstoorde emotieregulatie en selectieve aandacht. Vanwege deze overeenkomsten zijn transdiagnostische gesprekstherapieën in ontwikkeling die één behandeling bieden ongeacht de specifieke diagnose(s). 

Vier fundamentele bestanddelen in elke succesvolle therapeutische activiteit

Het therapeutische succes van alle behandelingen blijkt af te hangen van slechts vier fundamentele voorwaarden en niet van allerlei specifieke interventies. Deze vier fundamentele factoren zijn:

1. Cliënten richten voortdurend hun aandacht op het pijnlijke onderwerp.

2. Ze uiten zich naar buiten toe over wat ze in het huidige moment ervaren. Dat kan op verschillende manieren: pratend, schrijvend, lichaamsgericht of beeldend.

3. Alle gevoelens krijgen ruimte, aandacht en erkenning.

4. Opvattingen, waarden of doelen worden meer bewust evenals hun consequenties en de beoordeling ervan.

Het hele ‘bouwwerk’ van het probleem met alle relevante facetten moet in het bewustzijn komen. Dan wordt het completer en vanuit een breder en realistischer perspectief ervaren en verwerkt. Gevoelens en gedachten veranderen en geven een nieuwe kijk op alles met een of meer van de volgende resultaten: vrede met de stand van zaken, het probleem lost zich ‘spontaan’ op en/of er dienen zich nieuwe mogelijkheden/oplossingen aan.

Voetballen is simpel. Het moeilijkste wat er echter is, is simpel voetballen. 

Dit is een van de bekende uitspraken van de filosoof Johan Cruijff. Het mankement van vrijwel alle gespreksmethoden, behandelprotocollen, interventies, technieken, richtlijnen, zorgpaden enzovoort is dat behandelaars het véél te ingewikkeld maken. Niet alleen voor cliënten maar ook voor zichzelf! Ondanks de beste bedoelingen om hulp te bieden lopen therapeuten meestal hun cliënten voor de voeten, vaak zonder dat ze dat door hebben.

De Method of Levels is een manier om simpel doeltreffende hulp te bieden. Een collega die sinds kort met de MOL werkt verwoordt het als volgt:

“Oplossingen en inzichten die cliënten krijgen via deze methodiek zijn zo anders dan de oplossingen die we normaal als behandelaar bedenken en dus aandragen voor hun problemen. Met als gevolg dat hun eigen oplossingen en inzichten veel authentieker zijn, dieper doorwerken en hen, naast een enorm gevoel van opluchting, het gevoel geven dat ze zelf weer hun probleem/leven onder controle krijgen”. 

Ger Schurink (1953) is sinds bijna 30 jaar zelfstandig gevestigd gz-psycholoog, psychotherapeut, supervisor en docent in door hem zelf ontwikkelde postdoctorale trainingen in o.a. cognitieve therapie en op Mindfulness gebaseerde therapie. Sinds 2016 geeft hij cursussen in de Method of Levels.
Voor meer informatie zie de website van MOL (http://www.methodoflevels.nl) of Ger Schurink (http://www.gerschurink.nl), of neem contact op via info@gerschurink.nl (mailto:info@gerschurink.nl)