Het was niet alleen maar leuk tijdens mijn depressie...

Boekrecensie: Het was niet alleen maar leuk tijdens mijn depressie, gedichten en berichten uit de ggz: van Marijke Groot.

Na het lezen van ‘Het was niet alleen maar leuk…’ blijf ik in verwarring achter. Ter voorbereiding heb ik wat poëziebundels opgezocht en doorgebladerd van andere schrijvers die een GGZ-verleden met zich meedragen, daaronder bevinden zich ook grote namen als Gerrit Achterberg, Jan Arends en Hans Andreus. Zij en anderen kom je regelmatig tegen bij teksten over psychiatrie en literatuur, zoals het hier al eens eerder besproken boek van Ranne Hovius: ‘Vogels van Waanzin’. Het gaat dan over de vraag of er tussen creativiteit en psychische problematiek een verband is. Plat gezegd: roept gekte grote kunst op? Ranne Hovius concludeert dat je dat niet zo eenvoudig mag stellen. We hebben het dan wel over literatuur die qua inhoud niet altijd rechtstreeks te koppelen is aan psychische problematiek. Er is literatuur en er zijn schrijvers. Ofwel vorm en inhoud bestaan onafhankelijk van de persoonlijkheid van de auteur. Een andere benadering is de literatuur die expliciet bedoeld is als verwerking van de eigen problematiek: Jan Arends, schrijver van onder andere ‘Keefman’  is daar een goed voorbeeld van. Je zou overigens J.M.A Biesheuvel als een combinatie van deze twee invalshoeken kunnen zien. Hij weet literatuur en gekte concreet met elkaar te koppelen. 

In dit geval, bij de bundel van Marijke Groot is het verband tussen tekst, depressie en de schrijfster alom aanwezig. De depressie leidt tot de teksten en is daarvan het hoofdonderwerp, de inhoud is overduidelijk een manier van verwerken van wat haar overkomt. Na die constatering komt bij mij direct de vraag op die de eerder genoemde verwarring oproept. Met wat voor bril op lees je teksten van ervaringsdeskundigen en welke beoordelingsmaatstaven zijn er voorhanden? Lees je vanuit de tekst en literaire waarde? Lees je vanuit betrokkenheid? Lees je om iemand te leren kennen? Lees je om zicht te krijgen op de problematiek? Elke vraag heeft natuurlijk zijn eigen antwoord. 

‘Het was niet alleen maar leuk…’ is opgebouwd uit een aantal gedichten, een serie Tweets en enkele losse gedachten over depressie en opname in de GGZ. In haar voorwoord beschrijft Marijke Groot in het kort haar weg naar depressie, een opname en haar teksten die er uit voortvloeiden. Ze schrijft dan helder en confronterend, ze neemt je mee. De serie - veelal korte - gedichten verliezen een deel van hun zeggingskracht als het rijmschema en taalgebruik wat voorspelbaar wordt. Zodra er ironie de kop opsteekt is die zeggingskracht veel méér aanwezig, zoals in ‘Keuzes’.

KEUZES

Touw of mes
Flat of brug
Trein of bus

Dat je met een depressie
Vaak geen keuzes kan maken,
is best wel levensreddend dus.

De serie tweets is veel rauwer, de last van de poëzie en rijmdwang is er van af, de tekst is direct, de worsteling wordt voelbaar. De tweets zijn indrukwekkend om te lezen vanuit het besef dat het een heel directe, persoonlijke vorm betreft, die betrokkenheid bijna afdwingt. Zoals:

“Uit de rubriek: depressie is kut:

Ik ben opgenomen en mijn kinderen zijn thuis bij mijn man. Ik zie ze te weinig en kan om die reden vandaag enkel onbedaarlijk huilen. En ik heb geen idee wanneer ik weer naar huis mag.

Einde.”

En omdat het zo persoonlijk klinkt leer je de twitteraar ook kennen in haar wanhoop en humor die er zo af en toe dan ironisch of zelfs cynisch doorheen klinkt. Iets wat ik eigenlijk eerder had verwacht bij de gedichten, waar dat - in ieder geval voor mij - veel minder gebeurde. Het vindt paradoxaal genoeg wel plaats bij de tweets. Hier overstijgt de tekst het individu. 

De hele bundel is behalve een persoonlijk relaas ook een roep om aandacht voor psychiatrische problematiek in het algemeen en daarin slaagt Marijke Groot in haar durf om intieme en persoonlijke belevenissen soms grimmig, soms met humor en levensecht op papier en mobiele telefoon met ons te delen. Dat maakt indruk, iets van de beklemming van een depressie wordt voor de lezer voelbaar. Daar is Marijke Groot in haar missie geslaagd.

‘Het was niet alleen maar leuk tijdens mijn depressie, gedichten en berichten uit de ggz’ is uitgegeven in eigen beheer en te bestellen via mgroot24@gmail.com (mailto:mgroot24@gmail.com). Twitter: @marijkegroot