Ongeveer 50 patiënten met een bopz-indicatie verblijven noodgedwongen in een Forensisch Psychiatrische Instelling

”Het kan voorkomen dat een psychiatrisch patiënt dermate ernstig gevaarzettend gedrag vertoont, dat dit voor het personeel en voor de patiënt te grote risico’s met zich meebrengt. In uitzonderlijke gevallen kan het voorkomen dat een patiënt uit veiligheidsoverwegingen tijdelijk in een Forensisch Psychiatrische Instelling (FPC) wordt opgenomen.”
Dat blijkt uit een [url|https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2018/08/01/bopz-patienten-in-fpc |onderzoek van de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2018/08/01/bopz-patienten-in-fpc)|ext], dat Staatssecretaris Blokhuis vorige week naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Een FPC is een gesloten instelling voor strafrechtelijk veroordeelde personen aan wie de maatregel van terbeschikkingstelling (tbs) met dwangverpleging is opgelegd. Anders dan bij een Psychiatrisch Ziekenhuis hebben mensen die zijn opgenomen in een FPC per definitie een strafbaar feit gepleegd, in een Psychiatrisch Ziekenhuis hoeft dat niet het geval te zijn.
Een FPC heeft het hoogste beveiligingsniveau binnen de forensische zorg en is tevens aangemerkt als een psychiatrisch ziekenhuis. De keuze om in een FPC een persoon zonder strafrechtelijke titel op te nemen, is een uiterste middel dat tijdelijk wordt ingezet.”

De inspectie bezocht vijf van de zeven FPC’s, omdat in slechts vijf FPC’s de afgelopen jaren plaatsingen met een bopz-titel aan de orde was. In het onderzoek ging het om  patiënten met een bopz-titel die in een FPC verblijven en waarbij de FPC be-handelverantwoordelijke is.
Binnen de FPC’s verblijven ook patiënten met een bopz-titel waarbij de behandelverantwoordelijkheid bij de reguliere ggz-instelling blijft, bijvoorbeeld omdat de naastgelegen FPC een separeer of EBK. Deze patiénten zzijn niet in het onderzoek betrokken.

Reden voor plaatsen van psychiatrische patiënten met een bopz-titel in een FPC is de (dreiging van) excessieve fysieke agressie van patiënten. Ook komt het voor dat de tbs-maatregel is geëindigd en dat doorplaatsing naar een Psychiatrisch Ziekenhuis nog niet mogelij is, bijvooorbeeld wegens plaatsgebrek.

Als de verwijzende ggz-instelling een beroep op het FPC doet, is de problematiek zo complex, dat de instelling geen andere mogelijkheid ziet, aldus de onderzoekers. Met de verwijzende instelling worden afspraken gemaakt, onder andere ten aanzien van de financiering. De zorg die een FPC levert aan een patiënt met een bopz-titel kan in de regel niet rechtstreeks gedeclareerd worden bij een zorgverzekeraar vanwege het ontbreken van een contract daarmee en wordt in ‘onderaannemerschap’ geleverd.

In 2016 verbleven in totaal 50 patiënten in een FPC. Het merendeel verblijft in drie FPC’s, waarvan er twee een aparte bopz-afdeling hebben. Alle FPC’s stellen bij plaatsing van de patiënt een behandelplan en signaleringsplan op. Daarbij wordt zoveel als mogelijk familie betrokken. Alle FPC’s geven aan de intentie te hebben om te voldoen aan het ‘toetsingskader terugdringen en separeren 2016’ maar geven ook aan dat niet alle normen voldoende zijn toegesneden op de aard van de behandeling in een kliniek op het benodigde beveiligingsniveau. Volgens de Inspectie worden alle vrijheidsbeperkende interventies  wel volgens de Argus systematiek geregistreerd en de FPC’s beschikken over voldoende gekwalificeerd personeel voor het leveren van de zorg aan deze patiënten. Zo is een functionaris aangesteld die verantwoordelijk is voor de toepassing van de Wet bopz, in alle FPC’s kunnen bopz-patiënten terecht bij een bopz-klachtencommissie en een patiëntenvertrouwenspersoon.

Knelpunten

De FPC’s constateren een aantal knelpunten die gaan over het waarborgen van de rechten van patiënten binnen de kaders van de Wet bopz, de financiering van het verblijf en het tijdig kunnen vinden van een vervolgvoorziening.

De inspectie constateert dat de FPC’s voor opname en behandeling van deze groep patiënten een uiterst middel is en ook alleen in die situaties moet worden ingezet. Het gaat hierbij om een klein aantal patiënten in de jaren 2014, 2015 en 2016. De problematiek van deze patiënten is dermate ernstig en ingewikkeld dat een verblijf in een reguliere ggz-instelling niet langer verantwoord wordt geacht. De aard en ernst van de gedragsproblematiek komt overeen met die van de patiëntengroep die in de instelling verblijft op basis van een tbs-maatregel. De zorgverlening aan de patiënten met een bopz-titel is toegespitst op de ernst van de problematiek en wordt volgens de inspectie met veel kennis van zaken uitgevoerd.

De inspectie stelt vast dat patiënten met een bopz-titel die in FPC’s verblijven verdergaande inperkingen van fundamentele vrijheden ondergaan dan bij verblijf in een ggz-instelling maar dat dit ook noodzakelijk is gezien de veiligheid van de patiënt en het personeel en het algemeen functioneren van het FPC. De FPC’s gaan op verschillende manieren om met de inperkingen van de vrijheden. Het valt de inspectie op dat er geen sectoraal standpunt bestaat over bijvoorbeeld de wijze waarop uitvoering wordt gegeven aan het toetsingskader terugdringen separeren en afzonderen en over de wenselijkheid van opname en de manier waarop daar in een FPC bij voorkeur vorm en inhoud aan wordt gegeven.

Over het vermengen van patiënten met een strafrechtelijke titel en civielrechtelijke titel bestaan verschillende standpunten. De inspectie constateert dat er een kleine groep patiënten is die geen forensische titel heeft maar tijdelijk een heel hoog beveiligingsniveau nodig heeft en wordt samengeplaatst met patiënten die een strafrechtelijke titel hebben. Het is een wringende noodzaak om de veiligheid te waarborgen om deze groep toch tijdelijk te behandelen in een FPC.

De inspectie ziet op dit moment geen aanleiding om per direct verbetermaatregelen te vragen aan FPC’s. Wel verzoekt de inspectie de sector om op korte termijn een gezamenlijk gedragen standpunt in te nemen over de door de inspectie genoemde aspecten van het verblijf van een patiënt met een bopz-titel in het FPC. De inspectie verwacht uiterlijk eind 2018 een uitwerking van de sector hiervan te ontvangen.
De IGJ zal na de invoering van de Wvggz en WZD inventariseren wat de uitwerking is van de nieuwe wettelijke regelingen op de positie van deze categorie patiënten.

Beleidsreactie

De Staatssecretaris heeft er begrip voor dat inperkingen van fundamentele vrijheden soms nodig zijn om de algehele veiligheid binnen de FPC te waarborgen. Wel stelt hij zich zorgen te maken over de constatering dat de FPC’s op verschillende manieren omgaan met de inperking van vrijheden. Blokhus: ”Dit zou niet moeten en ik zie het gezamenlijk gedragen sectoraal standpunt dan ook met interesse tegemoet.”

De Staatssecrecretaris verwijst verder naar het ontwerpbesluit rond de verruiming van de huisregels van psychiatrische ziekenhuizen. Hij wil daaraan expliciet toevoegen dat de huisregels ook betrekking kunnen hebben op de ‘veiligheid’ in een psychiatrisch ziekenhuis. ”Een adequate borging van de veiligheid binnen het ziekenhuis is zowel voor de patiënt zelf, als voor medepatiënten, bezoekers en personeel noodzakelijk. Hiermee wordt tevens een beter behandelklimaat gecreëerd”.

In de Wet verplichte ggz (Wvggz) die 1 januari 2020 van kracht wordt staat dat de rechter kan bepalen dat (over)plaatsing naar een instelling van forensische zorg (en dus ook naar een FPC) mogelijk is als dat noodzakelijk is vanwege de veiligheid binnen de accommodatie. Volgens de Staatssecretaris behoudt de patiënt daarmee bij overplaatsting naar een FPC de rechten zoals omschreven in de Wvggz, waarmee de inperking van specifieke vrijheden wettelijk geborgd is.
De Staatssecretaris wil dat de Inspectie na invoering van de Wvggz opnieuw een onderzoek uitvoert naar de positie van deze groep patiënten.

Bron: Rijksoverheid (https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2018/09/13/kamerbrief-over-onderzoeksrapport-bopz-patienten-in-fpc-een-wringende-noodzaak)

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op het gratis maandelijkse e-magazine dan iets voor jou! Abonneren kan direct via het inschrijffomulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html)