In Beieren wordt een omstreden nieuwe wetsvoorstel gepresenteerd dat de controle op psychiatrisch patiënten moet vergroten

In de Duitse deelstaat Beieren presenteert regeringspartij CSU woensdag een hoogst omstreden wetsvoorstel dat de controle van politie en justitie op psychiatrisch patiënten moet vergroten. Het wetsvoorstel moet de bevolking beschermen tegen ’psychisch verwarde’ aanslagplegers, schrijft de Volkskrant. (https://www.volkskrant.nl/buitenland/beieren-vergroot-controle-op-psychiatrische-patienten-met-omstreden-nieuwe-wet~a4595729/)

Wordt het concept een wet, dan kan de politie in Beieren gedwongen opgenomen patiënten bijvoorbeeld onder camerabewaking stellen als ze bezoek hebben. Ook  voorziet het voorstel in een centraal register met patiëntengegevens, zoals de diagnose en het resultaat van de therapie. Deze informatie blijft vijf jaar lang beschikbaar voor politie en justitie.

Veiligheidsoffensief

De aanleiding voor dit veiligheidsoffensief ligt in juli 2016, toen Beieren in een week tijd werd opgeschrikt door drie aanslagen: in Würzburg stak een minderjarige Afghaanse jongen in de trein toeristen neer, in München schoot een puber met nazisympathieën op leeftijdgenoten in een winkelcentrum dood en in Ansbach verwondde een Syrische vluchteling vijftien personen met een zelf geknutselde spijkerbom.

De aanslagen leidden destijds tot een debatover de grens tussen terrorisme en geweld als gevolg van psychische ziekte. Van alledrie de daders werd achteraf bekend dat ze al langere tijd met ernstige geestelijke problemen kampten. Hetzelfde lijkt te gelden voor de man die maandag met een busje tien mensen om het leven bracht in Toronto.

’Beierse wet voor hulp aan psychiatrisch zieken’, heet het 62-pagina’s tellende voorstel. Alleen de naam is al een gotspe, vindt het brede front van critici - alle oppositiepartijen behalve de rechts-nationalistische AfD en bijna alle psychiaters- en artsenverbanden in Duitsland.

Patiënten criminaliseren

Zij vinden dat het voorstel de gezondheidszorg in dienst stelt van het politiewerk en dat het van psychiatrische ziekenhuizen gevangenissen maakt.  In plaats van patiënten te beschermen, zou de wet hen criminaliseren en inbreuk op hun fundamentele rechten vereenvoudigen.

In de wettekst staat letterlijk dat het belangrijkste doel van de opname van patiënten ’het afweren van gevaren’ is. Het gevolg daarvan, vrezen critici, is een nog groter stigma op psychiatrische aandoeningen en verhoging van de drempel om hulp te zoeken.

Voor de duidelijkheid: het gaat in het wetsvoorstel niet om mensen die een misdaad hebben gepleegd. Die komen, net als in Nederland, in de forensische psychiatrie terecht en vallen onder het strafrecht. Dit wetsvoorstel betreft patiënten die gedwongen worden opgenomen omdat ze een gevaar zijn voor zichzelf of voor hun omgeving. Dat kan ook in Duitsland alleen na een rechterlijke machtiging.
’Mijn voornaamste punt van kritiek is dat de wet in de eerste plaats gaat over het afweren van gevaar en niet om hulp en behandeling voor de patiënt’, zegt Thomas Kallert, Geneesheer-directeur van een aantal ziekenhuizen in  de Beierse regio Oberfranken. ’Dat conflicteert met de eed die ik heb afgelegd. Het welbevinden van de patiënt moet voor artsen altijd voorop staan.’

Fictieve casus

Om duidelijk te maken waar de wet wringt, schetst Kallert een fictieve casus. ’Stel een vrouw zonder verleden in de psychiatrie bevalt van een gezond kind. Iedereen blij: de grootouders, vader. Maar in de week na de bevalling krijgt de vrouw een zwangerschapspsychose. In een waan valt ze haar partner aan. Die belt de ambulance en de politie, de vrouw wordt opgenomen.’ Vervolgens vraagt Kallert zich hardop af of de voorgestelde maatregelen in dit geval in verhouding zouden zijn. ’Moet de politie in de buurt worden geïnformeerd als deze vrouw ontslagen wordt? In het wetsvoorstel staat van wel.’

Kallert heeft de wettekst nauwkeurig gelezen en heeft nog een punt van kritiek: de wet regelt de spoedopname van mensen die op dat moment niet toerekeningsvatbaar zijn. Maar zoals de wettekst nu is geformuleerd, laat die ruimte open om mensen preventief gedwongen op te nemen op een moment waarop ze wel (weer) toerekeningsvatbaar zijn.

De wet past in een reeks van voorstellen die de CSU, regerend met een absolute meerderheid in de Beierse Landdag, wil doorvoeren voor de deelstaatverkiezingen komend najaar. Die reeks heeft ook een naam: Sicherheit durch Stärke, veiligheid door kracht.

Vorige zomer stemde het parlement tamelijk geruisloos in met een wetswijziging, waardoor het in Beieren mogelijk is om iemand voor onbepaalde tijd in voorarrest vast te zetten. Daarvoor hoeft diegene geen misdaad te hebben begaan, het is genoeg als de rechter het gevaar voor bijvoorbeeld een terroristische aanslag, ’waarschijnlijk’ acht. Ook is er een nieuwe politiewet in de maak die preventief afluisteren van telefoongesprekken vereenvoudigt.

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op het gratis maandelijkse e-magazine dan iets voor jou! Abonneren kan direct via het inschrijffomulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html)