Virtual reality blijkt een goed hulpmiddel bij de behandeling van angststoornissen

‘Heb je een teiltje?’, zegt de 29-jarige Aaron als zijn psycholoog hem voor het eerst een VR-bril aangeeft. Het is half een grapje, half ernst. Aaron weet niet wat hij kan verwachten als hij bij GGZ Friesland de video te zien krijgt. De behandelaars hebben een 360-graden camera achterin een bus laten filmen. Misschien gaat het prima met Aaron als hij de beelden ziet, maar hij kan ook flauwvallen of overgeven.

Het werkt bij Aaron – knappe jongen, vlot gekleed – als een hellend vlak. Als hij in een bus stapt, krijgt hij een benauwd gevoel. Het voelt beklemmend: alsof hij opgesloten zit. Hij mist frisse lucht. Zijn lichaam reageert buitensporig: zweethanden en een misselijk gevoel. Dan komt er angst om de controle te verliezen. Hij krijgt steeds alarmerender gedachten. Wat als hij moet overgeven, wat denken medepassagiers dan? Wat als hij zijn paniek niet kan beheersen en zich raar gaat gedragen? Wat als iemand dat filmt en op videosite Dumpert zet? Wat als iedereen dat filmpje ziet?

Aaron, die niet met zijn achternaam in de krant wil, heeft agorafobie, pleinvrees. Mensen met deze angststoornis hebben een onredelijke angst voor openbare ruimtes. Bij zijn intakegesprek vorige week heeft psycholoog André Tjaarda uitgelegd dat het een van de meest voorkomende fobieën in Nederland is. Gelukkig is die vaak goed te behandelen met exposure-therapie, waarvoor steeds meer virtual reality wordt gebruikt. 

Aaron heeft geen eigen auto en is afhankelijk van het openbaar vervoer. Door de angst voor de bus moet hij met smoesjes vrienden afzeggen.

„Hoeveel kans is er dat je moet overgeven in een echte bus?”, vraagt Tjaarda. „Toch wel 80 procent”, zegt Aaron, die al een beetje zenuwachtig wordt van het gespreksonderwerp.

Met de VR-bril op valt het in elk geval mee. Ja, het is „niet heel prettig”. Zijn handen zijn samengeknepen, hij voelt zich misselijk en hij kijkt strak voor zich uit. Uit het virtuele raam, zo blijkt later. Als huiswerkopdracht krijgt hij een VR-bril mee, zodat hij thuis kan oefenen. 

Bij virtual reality kun je ‘rondkijken’ in een gefilmde of fictieve wereld. „Lichamelijk worden meestal dezelfde angstgevoelens ervaren als in de echte omgeving”, zegt psycholoog Tjaarda. „Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het daarbij niet eens zoveel uitmaakt of de kwaliteit van het beeld hoog is.”

Tjaarda gebruikt sinds begin 2015 virtual reality in zijn behandelingen. GGZ Friesland heeft inmiddels een verzameling aan 360- graden video’s, onder meer van een bioscoop, een snackbar, een plein en een supermarkt. 

In een indicatiegesprek kijkt Tjaarda in hoeverre patiënten het gevoel hebben dat ze ‘in’ de VR-wereld zijn beland. Een enkeling slaat niet aan op de beelden. „Een jongen met autisme voelde het bijvoorbeeld niet. Hij zei: ‘Ik zit gewoon naar een filmpje te kijken’.” 

Even effectief

Met virtual reality exposure therapie (VRET) ga je de confrontatie aan met je angst. Er is redelijk veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar virtual reality in de behandeling van angststoornissen. VR-behandelingen blijken over het algemeen even effectief als ‘normale’ exposure-therapie. 

Tjaarda: „Aan angst zit een soort plafond. Een bergtop, waar je als het ware overheen moet.” Wanneer iemand vaak met de situatie wordt geconfronteerd, daalt de angst tot een draaglijk niveau.

Zowel lichamelijk als geestelijk went iemand aan de situatie. Daarnaast is het mogelijk stellingen te onderzoeken die bij je angst horen, bijvoorbeeld ‘waarschijnlijk ga ik overgeven’. Wat maakt dat de voorspelling niet uitkomt? Helpt het om diep adem te halen?

De video die Aaron mee naar huis neemt, is ‘level 1’. In de bus zijn vier scenario’s gefilmd met acteurs. In het eerste level kijkt hij gezeten achterin een rustige bus om zich heen naar de achterhoofden van enkele medepassagiers, in level 4 is de bus overvol. Als hij het laatste level onder de knie heeft, gaat hij oefenen in echte bussen.

Bron: NRC (https://www.nrc.nl/nieuws/2017/05/08/met-een-bril-op-van-je-angst-afkomen-8735002-a1557697)