Positief taalgebruik arts kan angst bij patiënten met onverklaarde klachten verminderen

Huisartsen zien regelmatig patiënten met aanhoudende lichamelijke klachten (ALK) waarvoor geen duidelijke verklaring te vinden is. Deze patiënten voelen zich vaak onbegrepen. Met hun taalgebruik en woordkeuze hebben artsen invloed op hoe angstig patiënten zijn na een consult, zag onderzoeker Inge Stortenbeker, die op 3 november promoveert aan de Radboud Universiteit.

‘Niet alleen wát je als huisarts zegt heeft invloed op hoe de patiënt zich voelt, maar ook je woordkeuze’, zegt taalwetenschapper Inge Stortenbeker. Voor haar proefschrift werkte ze samen met communicatie- en huisartswetenschappers om taalgebruik tijdens het huisartsconsult te onderzoeken. Daaruit bleek dat huisartsen in gesprekken met patiënten die ALK hebben vaak minder positieve taal en meer uitingen van onzekerheid gebruiken.

Bij lichamelijk onderzoek van patiënten met ALK zeggen artsen sneller dingen als “ik hoor geen afwijking in de longen” of “ik zie geen gekke dingen”. Het helpt soms om dezelfde boodschap op een positievere manier te verwoorden, ontdekte Stortenbeker. ‘Als een arts in plaats daarvan zegt “je longen klinken schoon” of “ik zie dat je bloeddruk netjes is” zien we dat het angstniveau van patiënten na een consult lager is.’

Van SOLK naar ALK

Het begrip Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) was in gebruik sinds de nu verouderde multidisciplinaire richtlijn SOLK en somatoforme stoornissen uit 2011. SOLK werden daarin gedefinieerd als lichamelijke klachten die langer dan enkele weken duren en waarbij bij adequaat medisch onderzoek geen somatische aandoening wordt gevonden die de klacht voldoende verklaart.
Onbedoeld en vaak onterecht ging het begrip SOLK een eigen leven leiden als een diagnose die een speciale patiëntengroep met een specifieke stoornis betrof, namelijk het hebben van lichamelijke klachten waarbij psychosociale factoren een belangrijke rol spelen bij het ontstaan. Tegelijk was de patiënt met lichamelijke klachten aangeduid als SOLK noch in de somatische noch in de psychische zorg vanzelfsprekend welkom. Daarnaast kwamen uit onderzoek factoren naar voren die specifiek waren voor onvoldoende verklaarde klachten, waarbij onvoldoende werd meegenomen dat dezelfde factoren ook een rol spelen bij klachten door een bekende chronische ziekte. Bij alle aanhoudende lichamelijke klachten (ALK) zijn zowel biomedische als psychosociale factoren relevant. Het splitsen van SOLK en klachten door een bekende ziekte leidt ertoe dat bij SOLK teveel en bij klachten door een bekende ziekte te weinig aandacht is voor psychosociale aspecten.

Zeurende patiënten?

Naast de taal van de huisarts onderzocht Stortenbeker ook welke woorden patiënten met ALK gebruiken. ‘Men neemt vaak aan dat deze patiënten hun klachten op een typische manier presenteren, dat zij overdrijven, zeuren of vage taal gebruiken’, legt de promovenda uit. ‘Maar daar hebben we geen bewijs voor gevonden. Patiënten met ALK zijn bijvoorbeeld niet sneller geneigd te zeggen dat iets ‘heel veel pijn’ doet, ten opzichte van patiënten met verklaarde klachten. Die aanname lijkt dus gebaseerd op vooroordelen.’

In gesprek over stress

Stortenbeker begrijpt wel dat het voor artsen lastig kan zijn om in gesprek te gaan met patiënten met ALK. ‘Soms dragen psychosociale omstandigheden zoals stress of zorgen bij aan de ervaring van de klachten. Dat bespreken met patiënten is best ingewikkeld. Het is goed om in je taalgebruik ruimte te creëren voor ideeën van de patiënt. Dus in plaats van zeggen “er is een duidelijke relatie tussen emotionele problemen en dit soort klachten” kun je beter vragen “denk je dat de relatie met jouw zoon invloed heeft op jouw klachten?” Zo nodig je patiënten uit om mee te praten. ’

Daarmee wil de onderzoeker niet zeggen dat er ‘goed’ of ‘fout’ taalgebruik bestaat in een gesprek tussen huisarts en patiënt. ‘Het is vooral belangrijk dat artsen zich bewust zijn van de invloed die hun taalgebruik heeft op het verloop van het gesprek en op hoe patiënten zich daarna voelen.’

Bron: Radboud Universiteit (https://www.ru.nl/onderzoek/onderzoeksnieuws/positief-taalgebruik-arts-vermindert-angst-bij-patienten-met-onverklaarde-klachten) / Netwerk ALK (https://nalk.info/van-solk-naar-alk/)

Lees hier eerdere artikelen over ALK of SOLK (https://www.ggztotaal.nl/tp-29166-2/solk)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).