Antidepressivum Fluoxetine (Prozac) ingezet in de strijd tegen virussen

Onderzoekers laten zien hoe het antidepressivum fluoxetine (ook bekend als Prozac) zich kan binden aan een cruciaal eiwit in de kopieerfabriek van enterovirussen en het eiwit kan remmen. Deze virussen besmetten jaarlijks miljoenen mensen, en kunnen ernstige en soms levensbedreigende ziektes veroorzaken. Deze ontdekking kan het begin zijn van de ontwikkeling van antivirale middelen tegen deze belangrijke ziekteverwekkers voor mensen. Het onderzoek is gedaan aan de Universiteit Utrecht in samenwerking met de Aix-Marseille Universiteit en de resultaten zijn op 5 januari gepubliceerd in het blad Science Advances (https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.abj7615).

Virussen vormen een enorme bedreiging voor de mensheid, dat werd op een pijnlijke manier duidelijk door de COVID-19-pandemie. Antivirale medicijnen kunnen zich binden aan viruseiwitten en hun functie remmen, waardoor ze het kopiëren van virussen voorkomen en symptomen van ziekte verminderen. Maar het is duur en tijdrovend om zulke medicijnen vanaf nul te ontwikkelen, en hun veiligheid en effectiviteit vast te stellen in klinisch onderzoek.

Oude medicijnen nieuwe kunstjes leren

Een alternatieve manier om antivirale medicijnen te identificeren, is door bestaande FDA goedgekeurde medicijnen te doorzoeken om te zien of ze een bepaald virus remmen. Het voordeel hiervan is dat deze medicijnen al klinisch onderzoek hebben doorstaan en het is bewezen dat ze veilig zijn voor mensen. Maar toch, een medicijn vinden dat een virus remt is slechts de eerste stap, legt medehoofdauteur Daniel Hurdiss uit. Erachter komen hóe dat medicijn precies een virus remt, is het moeilijke deel.

Door te begrijpen hoe een klein molecuul een virus remt, kunnen onderzoekers meer effectieve molecule ontwikkelen met een hogere barrière tegen antivirale weerstand. Eerder onderzoek van de virologiegroep in Utrecht heeft meerdere door de FDA goedgekeurde moleculen geïdentificeerd die virusvermenigvuldiging kunnen remmen, waaronder fluoxetine, maar het was tot nu toe onbekend hoe dit in detail werkt.

Miljoenen infecties en geen antivirale middelen

Enterovirussen zijn belangrijke humane ziekteverwekkers. Tot deze groep behoren onder andere rhinovirussen, die verkoudheid veroorzaken, coxsackievirussen, die een belangrijke oorzaak zijn van virale meningitis en encefalitis, en het poliovirus, dat paralytische poliomyelitis veroorzaakt. Samen zijn deze virussen elk jaar verantwoordelijk voor miljoenen infecties. Er zijn momenteel geen antivirale middelen beschikbaar voor de behandeling van ziektes door enterovirussen.

Een spaak in het wiel steken

Tijdens een infectie kapen de enterovirussen onze cellen en veranderen deze in virusproducerende fabrieken. Om dit voor elkaar te krijgen, coderen enterovirussen hun eigen kopieerfabrieken, waarvan het 2C-eiwit een cruciaal onderdeel is. In het onderzoek gebruikten Hurdiss en collega-onderzoekers een combinatie van structuurbiologie en biochemische technieken om te laten zien dat fluoxetine zich bindt aan het 2C-eiwit en diens functie verhindert door het eiwit vast te zetten. Net als bij de motor van een auto, moeten de onderdelen van de kopieerfabriek zich vrij kunnen bewegen om te functioneren. Door het 2C-eiwit ‘af te laten slaan’, remt fluoxetine efficiënte virusvermenigvuldiging. Dit is het eerste gedetailleerde inzicht in hoe het 2C-eiwit van het enterovirus geremd kan worden door kleine moleculen. Dat vergemakkelijkt verdere ontwikkeling van anti-enterovirale medicijnen, die de impact van deze virussen op de samenleving kunnen verminderen.

Daniel Hurdiss is universitair docent in de Virologiegroep van de faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht. Hij heeft onlangs een NWO Veni-beurs ontvangen om zijn enterovirusonderzoek voort te zetten.

Frank van Kuppeveld is groepsleider en het hoofd van de Virologiegroep van de faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht.

Bron: Universiteit Utrecht (https://www.uu.nl/nieuws/onderzoekers-laten-zien-hoe-een-antidepressivum-virusinfecties-kan-remmen)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijffomulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), Opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).